Koha po mbaron. Por nuk është ora e Brexit. Në fillim të këtij muaji, Gjykata Kushtetuese Federale gjermane (FCC) në Karlsruhe vendosi një ultimatum tre-mujor.
Gjykata vendosi që Banka Qendrore Evropiane (ECB) e kishte tejkaluar mandatin e saj ligjor me programin e saj të blerjes së bonove (PSPP), që tejkaloi mandatin e politikës së saj monetare në sferën e politikës më të gjerë ekonomike pa marrë parasysh ‘proporcionalitetin’, parimi i cili rregullon ndarjen e kompetencave midis BE-së dhe Shteteve Anëtare.
Edhe më e rëndësishmja, gjyqtarët e Karlsruhe zbuluan se kur Gjykata Evropiane e Drejtësisë (ECJ) vendosi se PSPP ishte i ligjshëm shkoi përtej kompetencave që i ishin dhënë nga Traktatet e BE-së.
Studiuesit në përgjithësi mendojnë që gjykimi i Karlsruhe është me një rëndësi të madhe politike. Jam dakord, dhe ja pse.
Kush e thotë fjalën e fundit për ligjin e BE-së?
Është diskutuar shumë për çështjen e epërsisë juridike (d.m.th. nëse ligji kombëtar mund të shkel ligjin e BE-së). Por në fakt, Gjykata Kushtetuese Federale asnjëherë nuk ka pranuar “epërsi absolute dhe të pakushtëzuar të ligjit të BE”. Nuk është hera e parë që FCC ka vendosur që ligji i BE-së i nënshtrohet ligjit kushtetues kombëtar; dhe gjykatat kushtetuese të shteteve të tjera anëtare kanë vepruar gjithashtu.
Arsyeja e parë pse vendimi i FCC është i një rëndësie kaq të madhe politike është se tani gjykata gjermane jo vetëm që hedh poshtë epërsinë e pakushtëzuar të ligjit të BE-së, por për herë të parë pretendon të drejtën për të rrëzuar interpretimin e ECJ të ligjit të BE-së.
Epërsia e së drejtës evropiane mbi të drejtën kombëtare nuk ishte parashikuar në Traktatin e Romës; përkundrazi, GJED e shfrytëzoi këtë fuqi në vetvete në atë që mund të përshkruhet si një grusht shteti gjyqësor.
Edhe tani, në Traktatet e BE-së nuk ka asnjë referencë mbi epërsinë e ligjit të BE-së mbi ligjet kombëtare të Shteteve Anëtare, megjithëse një referencë për praktikën gjyqësore që krijon parimin ishte përfshirë në një ‘Deklaratë’ që shoqëronte Traktatin e Lisbonës.
E ardhmja e Eurozonës rrezikohet
Arsyeja e dytë pse ky vendim i veçantë është kaq eksploziv politik është se e ardhmja e Eurozonës varet nëse kjo zgjidhet dhe si zgjidhet. Rastet e mëparshme kur gjykatat kushtetuese kombëtare kanë refuzuar vendimet e GJED kanë të bëjnë me aspekte të politikës sociale të brendshme.
Ky rast nuk mund të jetë më i ndryshëm: vetë ekzistenca e programit të lehtësimit sasior të BQE-së është në diskutim. Tani tre-mujori po mbaron. Gjatë kësaj periudhe Bundesbank mund të vazhdojë të marrë pjesë në programin e blerjes së bonove të ECB. Por nëse deri në fund të asaj periudhe BQE nuk e ka bërë më të ashpër vlerësimin e “proporcionalitetit” të kërkuar nga Gjykata Kushtetuese Federale, Bundesbank duhet të ndalojë blerjen e bonove. Duke pasur parasysh që Bundesbank është aksionari më i madh i Bankës Qendrore Evropiane, ky do të jetë problem.
Një kërcënim ekzistencial për rendin juridik të BE-së
Ky rast përfaqëson shumë më tepër një kërcënim ekzistencial për BE-në sesa Brexit. Brexit inkurajon shtetet e tjera anëtare për të ndjekur Britaninë e Madhe por ajo kurrë nuk paraqiti një kërcënim për rendin e tij ligjor.
Në të kundërt, gjykata gjermane po kërcënon të lëkundë themelet e të gjithë rendit juridik të BE-së. Nëse gjykatat kombëtare mund të rrëzojnë GJED, atëherë çdo Shtet Anëtar mund të anullojë ligjet e BE-së ose vendimet e politikave që nuk i pëlqejne.
Kryeministri i Polonisë, Mateusz Morawiecki tashmë po feston, duke e quajtur vendimin, ‘një nga gjykimet më të rëndësishme në historinë e Bashkimit Evropian.’
Pavarësisht se sa i nevojitet financimi i Gjermanisë, është e pamundur politikisht që BE të heqë dorë nga kjo. BQE nuk mund të lejojë që vetë të komandohet nga një gjykatë kombëtare.
Se kush e thotë fjalën e fundit për ligjin e BE-së tani është një pikëpyetje e madhe. Presidentja e Komisionit të BE-së, Ursula von der Leyen ka thënë: ‘Fjala e fundit për ligjin e BE-së thuhet gjithmonë në Luksemburg. Ne asnje vend tjeter.’
Zgjidhja e çështjes nuk do të jetë e lehtë
BE tani është në dilemë, ose të sakrifikojë programin e tij kryesor për blerjen e lidhjeve, ose të lejojë që I gjithë rendin ligjor të shkatërrohet. Ndërkohë, afati i fundit është 5 gusht 2020, dhe koha po mbaron.
Anna Bailey është Reportere për BBC Radio 4 & Shërbimin Botëror.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Politika nuk është lojë, është biznes”
“Gjermania duhet të kthejë besueshmërinë që humbi BE”
‘Përrallat me mbret’ për shpërndarjen e BE-së
