Rezultati i zgjedhjeve presidenciale të SHBA në 3 nëntor do të ketë pasoja të rëndësishme për Amerikën në drejtimin e politikës ekonomike, racore, gjyqësorit, kujdesit shëndetësor dhe cilësisë së përgjithshme të demokracisë së saj.
Por efektet ndërkombëtare të zgjedhjeve mund të jenë po aq të rëndësishme. Në veçanti, a mundet një fitore për kandidatin Demokrat, ish-Nënpresidentin Joe Biden, të parandalojë një përballje të rrezikshme të fuqisë së madhe dhe të fillojë një epokë të re të bashkëpunimit global?
Nëse Presidenti Donald Trump zgjidhet, ai nuk do të kërkonte domosdoshmërisht më shumë konfrontime jashtë vendit gjatë mandatit të tij të dytë. Në fund të fundit, presidenti është krejtësisht i kënaqur me autokratët.
Një administratë e mandatit të dytë të Trump, ashtu si e para, nuk do të përpiqej të projektojë nocione sistemike të demokracisë dhe të drejtave të njeriut në të gjithë botën.
Në vend të kësaj, ajo do të ndiqte një qasje thjesht transaksionare ndaj diplomacisë me aleatët dhe rivalët ashtu, duke llogaritur se tregu i madh i brendshëm i Amerikës dhe aftësia ushtarako-industriale, së bashku me shtrirjen e jashtme të dollarit, do të forcojnë fuqinë e saj dypalëshe negociuese, madje edhe karshi Kinës dhe Bashkimit Evropian.
Por, edhe pse bërja e marrëveshjeve bilaterale mund të jetë efektive në raste specifike, neglizhenca e aleancave nga Trump dhe mosrespektimi i multilateralizmit – një burim kryesor i forcës së SHBA për dekada – ka zvogëluar fuqinë dhe ndikimin e Amerikës.
Vërtetë, megjithë përpjekjet malinje të Trump, Shtetet e Bashkuara kanë ende fuqi, sepse shumica e botës e konsideron presidencën e tij si një devijim që nuk pasqyron karakterin “e vërtetë” të Amerikës. Por nëse Trump rizgjidhet, ajo fuqi do të binte në mënyrë të shpejtë.
Një botë e multilateralizmit ka të ngjarë të kristalizohet në tre sfera rivale të ndikimit, të udhëhequra nga SHBA, Kina dhe Bashkimi Evropian, secila me rregullat dhe standardet e veta.
BE mund të ketë peshën e mjaftueshme për të formuar një pol të tretë të saj. Nëse BE-së do t’i mungojë kohezioni për ta bërë këtë, bota do të bëhet bipolare, sepse pesha dhe tërheqja gravitacionale e SHBA-së dhe Kinës janë rende me madhësi më të mëdha se ato të çdo rivali tjetër të mundshëm.
Një botë e tillë do të ishte joefikase, me rregulla dhe standarde të ndryshme që segmentojnë tregjet.
Për më tepër, arritja e marrëveshjeve për ndarjen e barrës për të siguruar të mira publike globale siç është zbutja e klimës do të ishte shumë e vështirë. Do të ishte gjithashtu një botë e rrezikshme: megjithë ndërvarësinë e tyre ende të konsiderueshme, Kina dhe SHBA mund të rrëshqasin në një luftë të ftohtë teknologjike që mund të nxehet, për shkak të llogaritjeve të gabuara nga të dy palët.
Si mund të jetë e ardhmja ndryshe nëse Biden fiton?
Lidhur me marrëdhëniet SHBA-Kinë, jo shumë do të ndryshonte në një periudhë të afërt.
Por një administratë e Biden mund të ndryshojë rrënjësisht marrëdhëniet aktuale të Amerikës me aleatët e saj tradicionalë, veçanërisht Evropën, si dhe qasjen e saj ndaj multilateralizmit. Ndjekja me forcë e një strategjie të tillë mund të parandalojë copëzimin joefikas dhe të rrezikshëm të rendit ndërkombëtar.
Me Biden në Shtëpinë e Bardhë, SHBA, Evropa dhe shumë vende Afrikane, Amerikës Latine dhe Aziatike mund të punojnë së bashku për të vendosur rregulla dhe standarde të përbashkëta që pasqyrojnë vlera thelbësisht të ngjashme, megjithëse kompromiset e vështira do të ishin të nevojshme në fusha të tilla si menaxhimi i të dhënave dhe dixhitalja taksimi.
SHBA pa dyshim që do të angazhohet përsëri me Organizatën Botërore të Tregtisë dhe do të mbështesë një sistem tregtar global të bazuar në rregulla, ndërsa kërkon gjithashtu reformat institucionale shumë të nevojshme.
Amerika nën Biden gjithashtu do të mbetet anëtare e Organizatës Botërore të Shëndetësisë dhe do të punojë në parandalimin e pandemisë në një kornizë shumëpalëshe. Po kështu, ai do të bashkohet përsëri me marrëveshjen e klimës së Parisit 2015 dhe do të angazhohet për qëllime serioze të zbutjes.
Nuk është e sigurt që një administratë e Biden do të ndiqte një axhendë të tillë mjaftueshëm për të sjellë një multilateralizëm të ri në të cilin SHBA ishte një forcë udhëheqëse dhe vendimtare, por jo më një hegjemon.
Megjithëse interesat e ndryshëm kombëtarë do të vazhdonin dhe puna për kompromise do të ishte e vështirë, vlerat themelore të ndara dhe interesi mund të çojnë në zgjidhje të dakorduara.
Në mënyrë thelbësore, një ringjallje e suksesshme e multilateralizmit mund ta bëjë Kinën të dëshirojë të jetë pjesë e sistemit të rinovuar ndërkombëtar.
Megjithëse udhëheqja kineze ka deklaruar publikisht angazhimin e saj ndaj multilateralizmit global, në praktikë ajo ka ndjekur një strategji të papërmbajtur të fuqisë së fortë, e cila mund të jetë opsioni më i mirë i Kinës nëse Trump fiton përsëri.
Por, pavarësisht nga madhësia e saj, Kina nuk mund të përballojë të qëndrojë vetëm në kundërshtim me pjesën më të madhe të botës nëse BE dhe një SHBA e udhëhequr nga Biden ndjekin rregullat dhe standardet e dakorduara në bashkëpunim me shumë vende të tjera.
As Kina nuk mund të bindte shumë vende të Azisë Lindore që të rreshtohen me të në një skenar të tillë.
Një përpjekje e përbashkët e SHBA-së për të rinovuar multilateralizmin mund të ndryshojë prirjen drejt një bote të ndarë ashpër të rivalitetit të fuqive të mëdha.
Në një kohë sfidash globale të papara, nga një rezultat i tillë do të përfitonin të gjithë, përfshirë Kinën. Kjo mund të jetë aq e rëndësishme sa çdo ndryshim midis një fitoreje Trump dhe Biden.
Nëse Biden fiton më 3 nëntor, demokratët me mendje ndërkombëtare në të gjitha degët e qeverisë do të duhet të mendojnë mirë dhe të kenë guximin e bindjeve të tyre.
Kemal Derviş, një ish-ministër i çështjeve ekonomike të Turqisë dhe administrator për Programin e Zhvillimit të Kombeve të Bashkuara, është një anëtar i vjetër në Institutin Brookings.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Një pikë kthese në të dyja anët e Atlantikut…
Është një grup politikanësh që e ‘dashuron’ këtë pandemi!
Evropa e sheh Kinën si kërcënim ekonomik ndërsa Amerika…
