Konflikti midis Armenisë dhe Azerbajxhanit për rajonin e diskutueshëm të Nagorni-Karabakut ka nxitur një luftë të re brenda NATO-s, pasi shumë anëtarë të aleancës Veri-Atlantike kërkojnë që Turqia të dënohet për politikën e jashtme agresive.
Ndërsa konflikti për territorin e diskutueshëm është përshkallëzuar gjatë javës së kaluar, duke lënë mbi 200 njerëz të vdekur dhe qindra të tjerë të plagosur, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg i bëri thirrje Turqisë të zbusë situatën, duke pasur parasysh mbështetjen ushtarake që i ka ofruar Azerbajxhanit.
“Ne jemi thellësisht të shqetësuar nga përshkallëzimi i luftimeve. Të gjitha palët duhet të pushojnë menjëherë luftimet, ”tha Stoltenberg të hënën gjatë një vizite në Ankara. “Unë pres që Turqia të përdorë ndikimin e saj të konsiderueshëm për të qetësuar tensionet.”
Por Turqia ka gërmuar edhe më thellë, duke sfiduar thirrjen e përbashkët të Shteteve të Bashkuara, Franca dhe Rusia për një armëpushim të menjëhershëm në Nagorni-Karabak. Krizë pas krize, vitet e fundit, marrëdhëniet e Turqisë me shumë aleatë të saj në NATO janë dobësuar.
Turqia ka blerë sistemin rus të mbrojtjes ajrore duke zemëruar Uashingtonin, është përplasur me Greqinë dhe Francën në Mesdheun Lindor, pushtoi Sirinë verilindore dhe ndërhyrë në luftën civile në Libi. E gjithë kjo erdhi pas kthesës autoritare të presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan pas një përpjekje për grusht shteti 2016.
Tani, shumë po pyesin se ku është pika e thyerjes në marrëdhëniet Turqi-Perëndim dhe sa afër mund të jetë, veçanërisht me një administratë amerikane nën kandidatin presidencial Joe Biden që sinjalizon një vijë shumë më të ashpër ndaj Turqisë sesa administrata Trump.
Përshirja e Turqisë në konfliktin Azerbajxhan-Armeni, duke dërguar në rajon mercenarët që shërbenin në Turqi, ka vendosur disa anëtarë të NATO-s në pozicion të çuditshëm, duke u detyruar të koordinojnë mesazheve të tyre me Moskën, e cila ka kohë që qëndron në krah të Armenisë (shumë anëtarë të aleancës janë në anën e kundër të Turqisë edhe në konfliktet e vazhdueshme në Siri dhe Libi.)
Analistët kanë frikë se konflikti mund të përshkallëzohet në konfrontime më të gjera rajonale. Turqia dhe Izraeli kanë një marrëdhënie të ngushtë sigurie me Azerbajxhanin, por Rusia ka një pakt mbrojtje me Armeninë dhe Irani fqinj po përpiqet të luajë një rol në ndërmjetësimin e konfliktit.
Konflikti i fundit ka ngritur në këmbë NATO-n. Kanadaja këtë javë njoftoi se po ndalonte shitjet e armëve në Turqi pas shpërthimit të akuzave se pajisjet e saj u përdorën nga forcat azere. Ministria e jashtme e Turqisë u kundërpërgjigj shpejt, duke akuzuar Kanadanë për “standarde të dyfishta” duke thënë se ajo kishte vazhduar të eksportonte armë në vendet e përfshira në luftën në Jemen.
Ekspertët thonë se Turqia po përsos një stil të luftimeve të udhëhequra nga mercenarët, e mbështetur nga dronët për mbështetje të afërt ajrore. Propaganda ushtarake turke mund të lërë një përshtypje se Ankaraja është duke fituar, edhe pse mund të jetë duke ndodhur e kundërta.
“Ushtria turke publikon vetëm imazhe të sulmit. Imazhi është shumë i fuqishëm ”, thotë Aaron Stein, drejtori i kërkimit në Institutin e Kërkimit të Politikës së Jashtme. “Në Idlib të gjithë harrojnë se Turqia humbi. Të gjithë njerëzit mbajnë mend vetëm se Turqia sulmoi ushtrinë ruse”.
Nëse tensionet mes Turqisë dhe aleatëve europianë vazhdojnë të reflektohen në diskutimet e NATO-s, kjo mund të pengojë aftësinë e aleancës për të marrë vendime në fusha të tjera me rëndësi, të lidhura me Rusinë, Lindjen e Mesme ose kërcënime të tjera me të cilat përballet aleanca trans-Atlantike. NATO vepron me vendimmarrje konsensuale, që do të thotë se asgjë nuk vendoset derisa të bien dakord të 30 anëtarët
“Kemi një rrezik të madh që mosmarrëveshjet Turqi-Greqi të importohen në NATO dhe të bllokojnë aftësinë e NATO-s për të mbrojtur vendet anëtare, ”thotyë Lauren Speranza, drejtoresha e mbrojtjes dhe sigurisë trans-Atlantike. “Kjo nuk është asgjë e re, por kombinimi i veprimeve të fundit të Turqisë i ka shtyrë ato diskutime në nivelin tjetër. Tani shumë aleatë duan që Turqia të përballet pasojat. ”
Turqia ka qënë anëtare e NATO-s për gati 70 vjet kryesisht sepse ndodhet ë krahun jugor të NATO-s, ruan portën për në Detin e Zi dhe vepron si një korridor në Lindjen e Mesme. Kjo pozitë gjeopolitike i jep asaj shumë hapësirë për të manovruar.
“Turqia në vitet e fundit ka ndërmarrë një politikë të jashtme shumë më të guximshme,” thotë Rachel Rizzo, një eksperte mbi sigurinë trans-Atlantike. “Shtetet e Bashkuara dhe Evropa e dinë se Turqia është më e mirë si aleate sesa si rivale, por kjo nuk do të thotë se Turqia mund të dëmtojë ose kërcënojë vendet anëtare të aleancës”.
Politika e jashtme agresive e Turqisë ka trazuar aleatët e NATO-s për vite me radhë, pasi Ankaraja ka qenë gjithmonë në gjendje të luajë një “lojë të fuqimshme” falë pozicionit të saj kryesor gjeografik dhe faktin që ka një nga ushtritë më të mëdha në NATO,
“Ka qenë gjithmonë brenda interesit tonë që ta mbajmë Turqinë të ankoruar në Perëndim” Rha Speranza.
Hapat e gabuar të Turqisë kanë zemëruar Kongresin Amerikanë, por jo administratën Trump. Ligjvënësit demokratë dhe republikanë po bëjnë presion mbi administratën për të goditur Turqinë me sanksione,
“Ekziston një shqetësim shumë i thellë rreth drejtimit ku po shkon Turqia. Ku po e çon Erdogan Turqinë në të gjitha këto,” tha një ndihmës i një kongresmeni republikan.(SI)
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Erdogan: Ky shtet është rreziku më i madh në rajon
Erdogan: Armenia, shtet hajdut!
