Më shumë se tre javë pas shpërthimit të luftimeve të armatosura midis forcave armene dhe azerbajxhanase rreth rajonit të Nago-Karabakut, Sekretari i Shtetit i Mike Pompeo do të takohet veçmas me krerët e diplomacive të dy vendeve.
Sipas Politico, është ende e panjohur nëse pala amerikane do të përpiqet të mbajë një takim trepalësh të ministrave të jashtëm të Azerbajxhanit dhe Armenisë, pasi luftimet midis dy vendeve kanë vrarë qindra ushtarë dhe civilë dhe plagosur mijëra.
Javët e fundit, qarqet politike amerikane nuk i kanë kushtuar shumë vëmendje konfliktit aktual, pasi Uashingtoni nuk ka interesa të drejtpërdrejta në rajon. Pas shpërthimit të konfliktit aktual midis dy palëve, Uashingtoni ishte pala e fundit e madhe ndërkombëtare që lëshoi një deklaratë, duke treguar pak interes në rajon.
Mosinteresimi i Uashingtonit
Paul Stronski, një studiues i Carnegie Endoëment for International Peace (CEIP) në Kaukaz, beson se thirrjet e fundit nga SHBA për ndërhyrje për të ndaluar luftimet janë të çuditshme dhe të vjetruara, në kontekstin e dobësimit të rolit amerikan ë botë me një ritëm të përshpejtuar gjatë katër viteve të fundit.
Thomas de Waal, një studiues i CEIP, beson se mund të thuhet gjithashtu se neglizhenca e SHBA është një tregues se “Presidenti Donald Trump, i cili sponsorizon Trump Tower të papërfunduar në Baku, kryeqyteti i Azerbajxhanit, i shikon Armeninë dhe Azerbajxhanin vetëm nga perspektiva e biznesit”.
Eksperti Rauf Mammadov, nga Nisma e Azisë Qendrore në Institutin e Lindjes së Mesme, tha se pozicioni i Uashingtonit në fillim të armiqësive ishte kryesisht negativ dhe se administrata e Presidentit Trump qëndroi e përkushtuar ndaj mekanizmit të zgjidhjes së konfliktit në Grupin Minsk, duke lënë Moskën të marrë drejtimin në procesin e negociatave.
“Pavarësisht kësaj, Shtëpia e Bardhë nuk mund ta injorojë plotësisht procesin e negociatave, veçanërisht pasi ish-zv.presidenti Joe Biden i bëri thirrje administratës që të ndërhynte.
Mammadov beson se Shtetet e Bashkuara kanë mekanizma dhe ndikim politik që mund të përdoren nëse paraqitet nevoja, duke shtuar: “administratat aktuale dhe ato të mëparshme të SHBA nuk kanë përdorur vendosjen e sanksioneve ose embargove ndaj vendeve me ndikim në disa rajone. Por pyetja kryesore është nëse Uashingtoni është i gatshëm të përdorë këto metoda kur bëhet fjalë për konfliktin e Nago-Karabakut?”
“Për fat të keq, pikëpamjet e palëve ndërluftuese ende duken të largëta në këtë fazë. Prandaj, do të jetë e vështirë për Uashingtonin të propozojë një mekanizëm të qëndrueshëm për të kapërcyer këtë hendek midis dy palëve dhe oferta më e mirë që bën SHBA është roli i saj neutral si bashkëkryetar i Grupit të Minskut, duke mbajtur një ekuilibër të fuqisë,” thotë Mammadov.
Në studimin e tij, Stronsky tha se “Administrata Trump kurrë nuk ka njoftuar një strategji të qartë për të adresuar rajonin e Kaukazit të Jugut. Gjithashtu, preokupimi i administratës me fushatën e rizgjedhjes Trump aktualisht po e tërheq vëmendjen Uashingtonit, kështu që kriza e Nago-Karabakut nuk konsiderohet e rëndësishme”.
Uashingtoni dhe historia moderne e krizës Nago-Karabak
Që nga viti 1997, Uashingtoni ka qenë një nga tre anëtarët pjesëmarrës, së bashku me Francën dhe Rusinë, në përpjekjet e ndërmjetësimit të bëra nga Grupi i Minskut midis Armenisë dhe Azerbajxhanit.
Uashingtoni mbajti një qëndrim të vendosur në 2001 dhe ftoi presidentët e Armenisë dhe Azerbajxhanit në një takim të drejtpërdrejtë në Florida me ndërmjetësimin amerikan, por kjo nuk rezultoi në një zgjidhje të konfliktit.
“Përfshirja e Turqisë, afërsia e konfliktit me Iranin, roli i paqartë i Rusisë dhe prania e tubacioneve kryesore të naftës dhe gazit të gjitha mund të çojnë në kthimin e luftimeve në këtë rajon në një dhimbje koke ndërkombëtare”, tha De Waal.
E djathta mbështet Armeninë
Disa komentatorë që i përkasin grupeve të mendimit të djathtë, armiqësorë ndaj Turqisë dhe Presidentit të saj Rexhep Tajip Erdogan, kanë marrë qëndrime radikale ndaj Azerbajxhanit dhe mbështetjes së Turqisë për të.
Michael Rubin, një studiues në Institutin Amerikan për Kërkime të Politikave Publike, thotë: “Kongresi ishte më i qartë në këtë, sepse në 1992 ai miratoi një ligj (i njohur si Akti i Mbështetjes së Lirisë), i cili ndalon ndihmën amerikane për Azerbajxhanin në nenin 907.”
Në tetor 2001, Senati ndryshoi Ligjin për Mbështetjen e Lirisë dhe hoqi kufizimet e vendosura ndaj Azerbajxhanit, i cili ka filluar të trajtohet si një aleat i Shteteve të Bashkuara në luftën globale kundër terrorizmit.
Rubin i kërkon Uashingtonit të zbatojë “modelin e Kosovës” në rajonin e diskutueshëm dhe deklaron se ai “njeh pavarësinë e provincës Nago-Karabak”.
