Konflikti i rinovuar midis Armenisë dhe Azerbajxhanit rrezikon të shpërthejë në një luftë të plotë rajonale.
Ka vetëm dy rezultate të mundshme: një kërdi e pakuptimtë ose një zgjidhje e ndërmjetësuar me ndihmën e fuqive të mëdha.
Konfliktet që luftohen për pjesë të tokës të pretenduara nga grupet etnike rivale rrallë përfundojnë mirë. Në këtë rast, është e qartë se asnjëra palë nuk planifikon të tërhiqet. Ata kanë luftuar për Nagorno-Karabakun që nga viti 1988 dhe dhjetëra mijëra njerëz kanë vdekur.
Të dy palët japin argumente bindëse historike se pse toka është e tyre, e cila është pikërisht arsyeja pse inkurajimi i secilës prej tyre është një përgjigje e kotë që vetëm do të çojë në më shumë humbje të jetës.
Por konstelacioni i fuqive të huaja që rrotullohen rreth konfliktit nuk ka dhënë shenjë të mirë për njerëzit e Armenisë ose Azerbajxhanit, as për stabilitetin e rajonit. Edhe më shqetësuese është mosgatishmëria e dukshme e Shteteve të Bashkuara për të luajtur një rol aktiv.
“Nëse SHBA angazhohet më proaktivisht në proceset diplomatike dhe gjen mënyra për të bashkëpunuar në çështjen e armëpushimit dhe kthimit në bisedimet e paqes, kjo mund të kontribuojë vetëm për mirë,”tha Zaur Shiriyev, analist i Kaukazit të Jugut të Grupit Ndërkombëtar të Krizave nga Baku.
Pa udhëheqjen diplomatike të SHBA, është e vështirë të imagjinohet një paqe e qëndrueshme, pasi asnjë nga fuqitë rajonale që kanë ndonjë ndikim – Turqia, Izraeli, Rusia dhe potencialisht Irani – nuk mund të pretendojë me besueshmëri neutralitet.
Turqia dhe Izraeli ofrojnë armë të përparuara, duke përfshirë dronë, së bashku me mbështetjen strategjike për Azerbajxhanin. Rusia mbështet Armeninë sepse ajo ka një bazë ushtarake brenda kufijve të saj. Irani ka lidhje të ndërlikuara me të dy vendet.
Por ndryshimet kulturore të Armenisë dhe Azerbajxhanit dhe aleancat e tyre aktuale i përkeqësojnë rreziqet.
Armenia sot është një vend me afërsisht 3 milion njerëz, identiteti kolektiv i të cilëve është i lidhur ngushtë me miratimin e tij të krishterimit ortodoks në shekullin e 4-të. Gjatë Luftës së Parë Botërore, Turqia nisi një fushatë masive të spastrimit etnik që vrau afro 1.5 milion armenë. Menjëherë pas kësaj, në vitin 1920, Armenia e pavarur u vu nën kontrollin e plotë të Bashkimit Sovjetik.
Sot, 11 milion armenë jetojnë në diasporë, duke bërë përpjekje të mëdha për të mbrojtur dhe ruajtur historinë dhe trashëgiminë e tyre. Që kur rifitoi pavarësinë me rënien e sistemit Sovjetik në 1991, Armenia ka luftuar në kohë të vështira ekonomike dhe politike, por nga shumë llogari fatet e saj janë përmirësuar në vitet e fundit.
Që nga viti 1993, Azerbajxhani drejtohet nga një familje. Heydar Aliyev, Azeri i vetëm që ka arritur anëtarësimin në shkallën më të lartë të institucionit Sovjetik, ishte president deri në vdekjen e tij në 2003, kur pushteti i kaloi djalit të tij, presidentit aktual Ilham Aliyev. Vendi zhvillon zgjedhje, por askush nuk e konsideron atë si një demokraci të lulëzuar.
Azerbajxhanët identifikohen ngushtë me kulturën turke dhe mbështeten në Turqi për ndihmë ekonomike, strategjike dhe ushtarake.
Azerbajxhanasit gjithashtu përbëjnë pakicën më të madhe etnike të Iranit, duke përbërë një të katërtën e popullsisë iraniane. Por marrëdhëniet midis Iranit dhe Azerbajxhanit janë tensionuar prej kohësh për shkak të lidhjeve të ngushta të sigurisë së këtij të fundit me Izraelin.
Kjo është e gjitha për të thënë që aituata është shumë e komplikuar.
Me të dy vendet që besojnë se kanë stimuj për të luftuar, deri në vdekje nëse është e nevojshme, ka nevojë urgjente për ndërhyrje diplomatike dhe humanitare ndërkombëtare. Dhe Shtetet e Bashkuara duhet të luajnë një rol udhëheqës në negociatat për këtë qëllim.
Deri më tani, për fat të keq, po ua lë këtë të tjerëve.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Washington Post/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Erdogan hap zjarr në jug të Kaukazit
Erdogan: Armenia, shtet hajdut!
