Opinion nga Simon Tisdall
Ideja e madhe e Biden për një aleancë globale e udhëhequr nga SH.B.A. e demokracive liberale shkonte kundër regjimeve autoritare dhe udhëheqësve “të fortë” dhe qëndron në zemër të projektit të tij për rimëkëmbjen e Amerikës. Propozimi i tij “fronti i bashkuar” ka për qëllim kryesisht t’i kundërvihet Kinës dhe Rusisë. Megjithatë, ai gjithashtu mund të kundërshtojë aleatët si India, Turqia dhe Polonia. Për këtë dhe arsye të tjera, duket se është e destinuar të dështojë.
Biden u zotua gjatë fushatës zgjedhore të këtij viti për të mbajtur një “samit për demokracinë” në 2021 “për të rinovuar frymën dhe qëllimin e përbashkët të botës së lirë”. Ai do të synojë “të forcojë institucionet tona demokratike, të ndeshet me ndershmëri me kombet që janë të prapambetura dhe të krijojmë një axhendë të përbashkët”, tha ai. Ishte e nevojshme sepse, pjesërisht për shkak të Donald Trump, “sistemi ndërkombëtar që SHBA-të ndërtuan me kaq kujdes po ndahet”.
Është një aspiratë e lavdërueshme. Vitet e fundit kanë parë një rritje të dukshme në regjimet shtypëse, kryesisht të djathta që injorojnë ligjin ndërkombëtar dhe abuzojnë me të drejtat universale të përcaktuara nga KB, duke përfshirë të drejtat demokratike. Por si do të vendosë Biden kush kualifikohet për aleancën e tij? Koreja e Veriut totalitare dhe regjimi kriminal i Sirisë janë qartë të padëshirueshme. Megjithatë Tajlanda, Venezuela dhe Irani kanë të gjitha sistemet ‘’demokratike’’. A do të marrin një ftesë samiti?
Diplomatët tashmë parashikojnë që koalicioni të madh të Biden që do të përfundojë një pjesë të grupit G7 të ekonomive kryesore perëndimore – SH.B.A., Kanada, Gjermani, Francë, Itali, MB dhe Japoni. Idea është të shtohet dhe India, Australia dhe Korea e Jugut – një “D-10” imagjinar.
Por kjo thjesht krijon një klub tjetër elitar nga i cili përjashtohen shumë demokraci aktuale ose aspiruese. Pjesë e vështirësisë është edhe vetë Biden. Kushtet e tilla si “bota e lirë”, duke kujtuar vitet e tij formuese gjatë luftës së ftohtë, tingëllojnë të vjetruara. Pohimi i tij i errët i epokave të epërsisë morale amerikane me përvojën e fundit. “Ne duhet të provojmë … që SHBA janë të përgatitura të udhëheqin përsëri, jo vetëm me shembullin e fuqisë sonë, por edhe me fuqinë e shembullit tonë,” thotë ai. Është një refren i vjetër. Megjithatë, lista e këngëve ka ndryshuar, dhe gjithashtu këngëtarët.
Kina nuk kërcënon sigurinë globale si në mënyrën ekzistenciale të Bashkimit Sovjetik dikur. Sfida themelore që ajo paraqet është më delikate, amorale dhe shumë-dimensionale – teknologjike, ideologjike, tregtare, anti-demokratike. Ideja që një botë e egër po mbështet në SH.B.A. për të udhëtuar për të shpëtuar është e mendimit të vjetër. Mosha e superfuqisë solo ka mbaruar. Bilancet e fuqisë tashmë ishin zhvendosur para se Trump të shkatërronte besimin.
Evropa e dobët dhe e ndarë mund të provojë të jetë një përjashtim në iniciativën e Biden. “Ne duhet të rritim veprimin tonë për të mbrojtur demokracinë”, thotë Josep Borrell, shefi i punëve të jashtme të BE, mes alarmit për tendencat e fundit të theksuara në Raportin e Demokracisë të Institutit V-Dem 2020. Ajo pohon se për herë të parë që nga viti 2001, autokracia është forma kryesore e qeverisjes në botë – në 92 vende gjithsej, në të cilën strehohen 54% e popullsisë globale.
Pozicioni ndërkombëtar i Britanisë tani është aq i pasuruar saqë do të mbështesë pothuajse gjithçka që sugjeron Biden. Gjermania do të mbështesë gjithashtu iniciativën e tij, për sa kohë që ai nuk rrezikon eksportet e saj fitimprurëse të Kinës. Hungaria dhe Polonia janë problematike. Mosrespektimi i qeverisë polake për pavarësinë gjyqësore dhe të drejtat e abortit qëndron keq me një fushatë që promovon vlerat liberale. Sipas V-Dem, Hungaria e Viktor Orbanit nuk është më një demokraci por një “regjim autoritar elektoral”.
India e quan veten demokracia më e madhe në botë. Megjithatë nën kryeministrin Narendra Modi, ajo është bërë një nga abuzuesit më të mëdhenj të të drejtave, duke shtypur kundërshtarët politikë, media të pavarura, OJQ të tilla si Amnesty International dhe miliona myslimanë. Modi nuk ka asgjë për të thënë për demokracinë, përveç mënyrës së përmbysjes së saj.
Duke folur me përpikëri, Biden duhet të shtojë Tajvanin, një demokraci model të Azisë Lindore, në listën e tij të të ftuarve. Të bësh një gjë të tillë do ta zemëronte plotësisht Kinën, kështu që mbase ai nuk do ta bëjë këtë. Përfshirja e Sudanit dhe Afganistanit, që të dy përpiqen për demokraci, mund të përbëjnë një mendim të dëshiruar. Në të kundërtën, rrënimi i Turqisë, Perusë, Filipineve, Ugandës dhe një mori demokracish të tjera me probleme do të cënonin raportet miqësore midis qeverive.
Çështja këtu është se Biden, si të gjithë paraardhësit e tij, në fund të fundit do të jetë i detyruar të merret me botën ashtu siç është, jo siç do të donte të ishte. Siç demonstroi Barack Obama në 2009, mbajtja e një fjalimi të shkëlqyer në Kajro për fillimet e reja në botën arabe u duk mjaft mirë por në fund të fundit nënkuptoi pak. Kur pranvera arabe u dobësua, SH.B.A. mbështeti njerëzit e këqij – në rastin e Egjiptit, diktatorin Abdel Fatah al-Sisi – sepse i përshtatej interesave të saj egoiste gjeopolitike.
Kina dhe Rusia, dhe të dëbuarit e tjerë jodemokratikë si Arabia Saudite, do të mbështeten në realizmin e rizbuluar për të zbutur planin e Biden në praktikë, edhe nëse ai vazhdon me retorikën amerikane të shkollës së vjetër për vlerat dhe të drejtat. Vetëm nëse ai dhe aleatët e tij përpiqen diçka domethënëse, siç është mbrojtja aktive e lirive të shkatërruara të Hong Kongut, Pekini do të ndiejë nevojën për t’u tërhequr mbrapsht.
Ndryshe nga Eritrea ose, të themi, Bjellorusia, ka shumë që Kina mund të bëjë nëse goditja pro-demokracisë në Uashington rritet. Për çështje të tilla si pandemia dhe kriza e klimës, përfshirja e Pekinit është e domosdoshme dhe Biden e di atë.
Të gjitha mënyrat e ndikimit ekonomik, diplomatik dhe politik mund të përdoren për të devijuar presionin e SHBA.
Më provokues është sugjerimi, kohët e fundit nga Vladimir Putin, që Rusia dhe Kina mund të krijojnë një aleancë ushtarake anti-perëndimore, duke tërhequr potencialisht fuqi më të vogla si Koreja e Veriut.
Kjo ndoshta nuk do të ndodhë. Por është thjesht e mundur që “aleanca e demokracive” e mirëmenduar, por polarizuese e Biden-it do të thellojë ndarjet dhe pa qëllim të pjellë një “bosht të ri të së keqes”. Ndryshe nga origjinali shumë i nxitur, ky do të ishte vërtet i frikshëm.
Përkthyer dhe përshtatur nga the guardian/ F.H, konica.al
