Monedha e Turqisë u zhyt të hënën dhe reputacioni i saj ndërkombëtar u prish më tej pas një serie lëvizjesh dramatike ekonomike, politike dhe sociale nga presidenti Rexhep Tajip Erdogan që duket se synojnë të forcojnë fuqinë e tij.
Hapat përfshinin heqjen e guvernatorit me reputacion të Bankës Qendrore dhe zëvendësimin e tij me një lojalist të paprovuar të shtunën, një veprim që shkaktoi një zhytje në vlerën e lirës turke në nivelet e ulëta rekord para se të vendoseshin në rreth tetë me dollarin amerikan, me 15 për qind cent nga java e kaluar.
Tregjet e kapitalit gjithashtu ranë, duke shtuar presion të mëtejshëm mbi një ekonomi tashmë të mbështetur nga efektet e pandemisë, rezervave të varfëra dhe investimeve të huaja të reduktuara në mënyrë drastike.
Në Londër, Paul McNamara, drejtori i investimeve në menaxherët e aseteve GAM, thotë: “Masa nuk sugjeron të kuptuarit se si funksionojnë tregjet dhe mjetet e kufizuara që Turqia ka në dispozicion.”
Po atë ditë, Ankaraja njoftoi se do të tërhiqej nga Konventa e Stambollit 2011 mbi dhunën ndaj grave, duke dekoruar marrëveshjen ndërkombëtare si një skemë për “normalizimin e homoseksualitetit” dhe jo në përputhje me “vlerat shoqërore dhe familjare” të Turqisë.
Refuzimi i traktatit nxiti protesta nga mbrojtësit e të drejtave të grave të shqetësuara për dhunën e vazhdueshme ndaj grave turke, por kënaqën konservatorët dhe tradicionalistët që përbëjnë bazën e Erdogan.
Lëvizjet e fundjavës erdhën disa ditë pasi autoritetet filluan një proces gjyqësor për të shpërndarë partinë e tretë më të madhe politike të vendit, Partia Demokratike e Popullit (HDP) e majtë, e udhëhequr nga Kurdët, duke e akuzuar atë për lidhje me Partinë e jashtëligjshme të Punëtorëve të Kurdistanit (PKK). Çështja gjyqësore nxiti protesta nga SHBA dhe zyrtarë në Perëndim.
Sondazhet e shumta për disa javë tregojnë koalicionin eErdogan nën 50 për qind të popullaritetit, me partitë e opozitës së qendrës së majtë dhe të djathtë duke fituar terren dhe partitë e formuara nga ish-udhëheqësit e AKP marrin të paktën pesë përqind mbështetje.
Selim Sazak, një analist politik i lidhur me Universitetin Bilkent të Ankarasë dhe Universitetin Brown në SHBA, thotë: “Hapësira e manovrimit politik të Erdoganit është disi e kufizuar. Ai nuk mund t’i heqë nacionalistët. Ai nuk mund të fitojë mbi kurdët dhe duhet të forcojë bazën. ”
Tërheqja e Konventës së Stambollit fiton miratimin e konservatorëve kulturorë.
Heqja qafe e guvernatorit të respektuar të Bankës Qendrore Naci Agbal, i cili rriti normat e interesit, zbuti inflacionin dhe stabilizoi liren, rrit perspektivat e eksportuesve dhe prodhuesve ndërsa dëmton financuesit, bankierët dhe ul kursimet e banorëve të qytetit.
Normat e larta të interesit dëmtojnë prodhuesit anadollakë të orientuar drejt eksportit, të cilët janë një pjesë gjithnjë e më e rëndësishme e bazës së tij politike.
Për të ndihmuar mbështetësit e qeverisë, ministria e tregtisë e Turqisë ka njoftuar një plan për të “ristrukturuar” borxhet e dyqanxhinjve të vegjël.
Presidenti i SHBA Joe Biden tha në një deklaratë: “Vendet duhet të punojnë për të forcuar dhe rinovuar angazhimet e tyre për t’i dhënë fund dhunës ndaj grave, duke mos hedhur poshtë traktatet ndërkombëtare të dizajnuara për të mbrojtur gratë dhe për t’i kërkuar abuzuesit përgjegjës.”
Vendimet e fundjavës së Turqisë kanë zhdukur çdo vullnet të mirë diplomatik midis aleatëve të NATO-s të krijuar nga një lehtësim i kohëve të fundit i tensioneve me Francën mbi Libinë dhe me Greqinë dhe Qipron për mosmarrëveshjet detare mesdhetare lindore.
Lëvizjet mund të kthehen në efekt të brendshëm duke nxitur mobilizimin nga gratë dhe Kurdët që mund të dëmtojnë perspektivat e Erdogan në zgjedhjet e 2023, ose siç po spekulojnë disa, zgjedhjet e parakohshme ai mund të vendosë të thërrasë që në mes të vitit 2021.
Grupet e të drejtave të grave javë protestash kundër vendimit për të refuzuar marrëveshjen e vitit 2011, në të cilën kombet evropiane u zotuan të marrin masa për të luftuar dhunën me bazë gjinore.
Ekonomia e Turqisë mund të dalë më tej nga kontrolli.
Bizneset turke dhe njësitë publike po përpiqen të paguajnë 435 miliard dollarë (311 miliardë funte) në borxhe të shprehura në monedha të huaja.
Ümit Özlale, nënkryetar i partisë opozitare Iyi dhe një ish këshilltar i Bankës Qendrore, thotë: “Çdo biznesmen me të cilin flasim pas dyerve, ata shprehin shqetësimet dhe mendimet e tyre negative por në publik ato shprehin ndjenja shumë pozitive. Komuniteti i biznesit është nën presion të rëndë dhe nuk mund të kritikojë praktikat e qeverisë. ”
Por me pandeminë që po trondit ende ekonominë dhe të paktën dy degë të AKP-së që fitojnë terren në sondazhe, Erdogan mund të jetë duke llogaritur se tani është koha për të vepruar.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Independent/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Erdogan nuk e mbajti fjalën për konfliktin në Libi”
‘Le Monde’: Erdogan s’do heqë dorë nga qëllimet e tij!
