Nga Big Mac tek bombën bërthamore, lista e arritjeve të Amerikës në shekullin 20 është e gjatë.
Në një periudhë të jashtëzakonshme shpikjesh, Amerika i dhuroi njerëzimit fluturime njerëzore, super ngjitës, rock and roll, raketa Saturn V, Pop Tarts dhe internet. Një risi amerikane nga kjo epokë merr shumë më pak vëmendje: Bashkimi Evropian.
BE-ja është një krijim amerikan, po aq sa edhe evropian.
Në mes të shekullit të 20-të, kishte më shumë federalistë evropianë në Uashington sesa në Bruksel. Senatorët hartuan rezolutat që deklaronin: “Kongresi favorizon krijimin e Shteteve të Bashkuara të Evropës”. Plani Marshall, një përrua i financimit të pasluftës për kontinentin e gjymtuar, erdhi me kusht që vendet evropiane të bashkohen së bashku.
George Kennan, një diplomat amerikan, përmblodhi politikën amerikane: “Ne shpresonim t’i detyronim Evropianët të mendonin si Evropianë dhe jo si nacionalistë.” Harrojeni Jean Monnet. Kur bëhet fjalë për emërimin e etërve themelues për BE, lista duhet të fillojë me Presidentin Harry Truman.
Kur Joe Biden u kthye nga Brukseli në 15 qershor, ai përsëriti një gol të kahershëm amerikan.
Në një festival të shpifjeve, presidenti grumbulloi komplimente për be dhe theksoi se një klub i integruar ishte në interesin e të gjithëve.
Donald Trump bëri të pamundurën për të varrosur gjënë, duke e sulmuar atë në çdo rast dhe duke mbështetur me zë të lartë Brexit.
Me Trump tanimë të larguar, është rikthyer në rolin e saj normal duke u përpjekur të bëjë që evropianët të shkojnë mirë.
Amerika ka qenë gjithmonë përbërësi sekret i integrimit evropian.
Pas luftës së dytë botërore, bashkimi i Evropës kishte kuptim për Amerikën. Një kontinent i ndarë vështirë se mund t’i rezistonte dominimit sovjetik. As nuk do të ishte në gjendje të rregullonte “problemin gjerman” që kishte rezultuar në dy luftëra në tre dekada.
Në vend të kësaj, në një eksperiment të ri nga një fuqi fitimtare, Amerika vendosi të përpiqej të bashkonte një kontinent të traumatizuar, edhe pse mund të ishte një rival i mundshëm.
Amerika është tani një forcë më delikate për unitetin evropian.
Ndërtimi i shtetit mund të jetë i vështirë, por historia amerikane ofron një nga udhëzuesit e paktë për krijimin e një demokracie me madhësi të kontinentit.
Kur diskutojnë nëse duhet të lëshojnë borxh kolektiv, politikanët evropianë kërkojnë Alexander Hamilton, një nga etërit themelues të Amerikës. Kur mundohen se kush e ka fjalën e fundit ligjore, studiuesit shikojnë në të njëjtat debate që u zhvilluan në Amerikën e shekullit të 19-të.
BE-ja është një bishë unike, por historia amerikane ende ofron manualin më të mirë të udhëzimeve për mënyrën e trajtimit të saj.
Ndonjëherë integrimi evropian është një nënprodukt i politikës amerikane.
Elemente kokëfortësi kombëtare të politikëbërjes, të tilla si taksa e korporatës, ngadalë po futen në çështje të BE-së falë veprimit amerikan.
Një nxitje e fundit e udhëhequr nga Amerika për të vendosur një normë minimale globale të taksave për biznesin e madh ka bërë më shumë për të shmangur BE-në drejt një politike të përbashkët tatimore sesa vitet e marramendjeve dhe mashtrimeve ligjore nga Brukseli.
Brenda BE-së, vendet me taksa të ulëta si Irlanda dhe Hungaria kanë të drejtën e vetos në çështjet e saj të taksave.
Forca madhore diplomatike nga Amerika e kapërceu atë.
Nëse qeveritë amerikane kanë qenë një motor i integrimit, atëherë kompanitë amerikane kanë vajosur ingranazhet. Rritja e Netflix dhe shërbimeve të tjera transmetuese do të thotë që evropianët gjithnjë e më shumë shikojnë të njëjtat programe. Facebook dhe Twitter lejojnë një sferë të egër publike, ku çdokush mund të ndajë mendime për Emmanuel Macron. Google Translate i bën përdoruesit të ndjehen sikur ishin zgjuar çuditërisht me aftësinë për të lexuar 24 gjuhë, duke i lejuar italianët të shfletojnë gazetat në Suedisht dhe Bullgarisht, nëse kanë dëshirë.
Disa herë, Amerika e çoi Evropën më afër së bashku gabimisht.
Kur qeveria amerikane u përpoq ta sulmojë klubin nën udhëheqjen eTrump, përfundoi duke e fortifikuar atë aksidentalisht.
Trump u mësoi liderëve të BE-së se Amerika nuk do të ishte gjithmonë një aleat i dobishëm dhe se blloku duhej të qëndronte vetë.
Diplomatët francezë ishin mendjelehtë, duke hedhur pluhurin mbi idetë e vjetra të politikës për forcimin e fuqisë evropiane. Në një epokë pas Trump, zyrtarët e tjerë të tyre në të vërtetë dëgjuan.
BE-ja ende është shumë larg mini-federalit të imagjinuar nga Marshall, Kennan dhe Truman.
Gjatë krizës së zonës euro, zyrtarët amerikanë mbetën të hutuar se Greqia, një ekonomi pak më shumë se gjysma e madhësisë së New Jersey, mund të hidhte në erë projektin.
Kur shikoheshin nga 4,000 milje larg, mosmarrëveshjet e mbrapshta në politikën evropiane që qëndronin në rrugën e integrimit të mëtejshëm dukeshin mjaft të vogla.
Në këtë mënyrë, thotë Jeremy Shapiro në Këshillin Evropian për Marrëdhëniet e Jashtme, marrja e Amerikës për integrimin evropian i ngjan pikëpamjes së Gandhit për civilizimin perëndimor: do të ishte një ide e mirë.
Nga perspektiva amerikane, një BE e fortë është ajo që mund të lihet vetëm.
Evropa ishte vija e parë e luftës së ftohtë, por është periferi në luftën e Amerikës me Kinën. Evropianët mund të mos e shijojnë izolimin.
Në hijen e ombrellës mbrojtëse të Amerikës, vendimet e vështira mund të shmangen.
Nuk ka rëndësi nëse, të themi, Polonia ose Franca kanë shqetësime të ndryshme të sigurisë, për sa kohë që Amerika është e lumtur të qëndrojë prapa të gjithë atyre. Dilni nga Amerika dhe këto debate bëhen të vështira.
Në letër, Amerika dëshiron një be më të aftë. Në praktikë, mund të shqetësohet nga një zhvillim të tillë. Në fund të shekullit, për euron flitej si një rival i dollarit. Euro në gati kolapsin një dekadë më vonë e paguante atë ide.
Një zonë e qëndrueshme e euros me aftësinë për të emetuar borxhin kolektiv sipas dëshirës do të ishte një sfiduese potenciale shumë më e fortë për epërsinë e dollarit.
Atje ku BE-ja ka fuqi, siç është politika e konkurrencës ose rregullat e privatësisë, ajo është kënaqur duke shkatërruar firmat amerikane. Çështje të tilla janë të rralla, por bëhen gjithnjë e më pak.
Një BE më e unifikuar është një më e fuqishme dhe, pothuajse e natyrshme, një më e pavarur. Amerika, me kalimin e kohës, mund të pendohet për atë që ka krijuar.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Economist/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
”Muaji i mjaltit” me Amerikën mbaroi…
‘Pa SHBA, Gjermani dhe Rusi nuk ka marrëveshje’
