Si një gazetar i ri në shtator 1986 duke raportuar nga Tora Bora për dërgimin e raketave Stinger në fushën e betejës, unë mund të parashikoja humbjen e Bashkimit Sovjetik dhe tërheqjen e tij nga Afganistani – por nuk mund ta kuptoja se Amerika do të ngatërrohej atje dy herë më shumë gjatë dhe se tërheqja e saj do të ishte më poshtëruese.
Largimi kaotik i trupave amerikane nga Afganistani ngre pyetje të reja në lidhje me ndikimin amerikan në botë.
Një shqetësim më i madh është i pranishëm: si të trajtoni ngritjen e Kinës? Nën të dy Presidentët Donald Trump dhe Joe Biden, pothuajse e vetmja gjë për të cilën bien dakord Demokratët dhe Republikanët është nevoja për të parandaluar Kinën të zëvendësojë Amerikën në kulmin e pushtetit.
A mund ta bëjnë – pa luftë? Dhe cili duhet të jetë pozicioni i Evropës në këto kohë të tensionuara?
Ne duhet të fillojmë duke pranuar se sistemi modern ndërkombëtar është formuar nga dëshira dhe mendjemadhësia perëndimore. Në kohën e rënies së Bashkimit Sovjetik, Amerika dhe Evropa bënë një seri supozimesh dhe bastesh – shumica prej të cilave i humbëm. Vë bast se nëse e ndihmojmë Rusinë të integrohet me Perëndimin, do të bëhej aleat. Vë bast se Pranvera Arabe do të bënte për botën myslimane atë që bëri 1989-91 për Evropën Lindore. Dhe ne vendosim bast se nëse i japim para kohe Kinës statusin e një ekonomie të tregut të lirë dhe e pranojmë atë në Organizatën Botërore të Tregtisë, ajo përfundimisht do të liberalizonte ekonominë e saj dhe ndoshta edhe sistemin e saj politik.
Amerika gjithashtu bëri një llogaritje të gabuar të madhe, duke shpenzuar kapital politik dhe triliona dollarë për të kundërshtuar një kërcënim – terrorizmin fundamentalist islamik – i cili në aspektin strategjik ishte një telash i thjeshtë. Xhihadistët mund të vrasin shumë njerëz të pafajshëm dhe të kërcënojnë ndjenjën e paprekshmërisë të Amerikës, por ata kurrë nuk mund të shpresojnë të dominojnë botën.
Megjithatë Kina gjithashtu ka bërë një gabim strategjik. Vendi i ka dhënë fund doktrinës së ish -udhëheqësit të saj Deng Xiaoping, “Fshehni forcën tuaj, luani për kohën” dhe e ka zëvendësuar atë me idetë e udhëheqësit të saj aktual, Xi Jinping, dhe metodën e tij të kërcënimit, ngacmimit, ujkut -diplomacia luftarake.
Duke ndryshuar tonin e saj, Kina ka përqëndruar mendjet amerikane, ka bindur vendet e tjera të kërkojnë mbrojtje amerikane, duke krijuar kështu një koalicion balancues në Azi.
Nëse Kina dhe Amerika do të binin në “kurthin e Tukididit” – një konflikt në dukje i pashmangshëm midis një fuqie në rritje dhe asaj në rënie – shkaku i konfliktit natyrisht do të ishte Tajvani. Forcat e të dy vendeve luajnë lojë konflikti dhe duket se një përballje e armatosur është një mundësi reale. Taktikat tradicionale të Kinës, është të fitojnë aq shumë përparësi të vogla sa të bindin një kundërshtar të mundshëm të heqë dorë pa luftuar.
Besueshmëria e Kinës varet nga rimarrja e Tajvanit, e Amerikës nga parandalimi i tij.
Momenti i Tukididit arrin pikërisht në pikën kur fuqia status-quo mendon se superioriteti i tij mund të humbet së shpejti. Raportet që kemi marrë në Parlamentin Evropian sugjerojnë se Kina tashmë ka arritur barazi ushtarake rajonale me Amerikën rreth Tajvanit dhe se gjatë pesë viteve të ardhshme do të bëhet edhe më e aftë në zonë.
Kurthi lind kur nuk ka një autoritet më të lartë të cilit të dy fuqitë i shtyhen dhe asnjë vend nuk e pranon.
Çfarë duhet të bëjë Evropa? Udhëtimi i Presidentit Biden në NATO në qershor kishte të bënte me stabilizimin e krahut lindor të aleancës dhe tërheqjen e aleatëve evropianë ndaj sfidave të ardhshme.
Në fakt, largimi nga Afganistani ishte pjesë e riorientimit të Amerikës drejt kërcënimeve të reja. Nëse Amerika do t’i kushtojë gjithë vëmendjen Kinës, atëherë Rusia duhet të bindet që të qëndrojë në krah dhe Evropa, duke filluar nga Gjermania, të ndjeke. Ndoshta kjo ishte logjika e Amerikës në heqjen e sanksioneve mbi tubacionin Nord Stream 2, i cili po ndërtohet për të transportuar gaz natyror nga Rusia në Gjermani. Ajo lidh Rusinë ekonomikisht me Evropën. Megjithatë heqja e sanksioneve është e dëmshme për interesin e Ukrainës dhe Evropës qendrore.
Evropa nuk mund të ruajë standardin e saj të jetesës pa tregtuar me Kinën, partnerin e saj më të madh ekonomik.
Makthi ynë do të ishte nëse Amerika do të na detyronte të zgjidhnim, siç bëri administrata Trump mbi Iranin: tregtoni me ne, ose tregtoni me armikun tonë-dhe ndërprisni kompanitë evropiane që zgjedhin këtë të fundit nga mekanizmi i pastrimit të dollarit në Nju Jork.
Zgjedhja midis Amerikës dhe Iranit ishte e lehtë. Një zgjedhje midis tregtisë me Amerikën ose tregtisë me Kinën do të ishte e tmerrshme.
Interesat ushtarake të Evropës janë të ndryshme nga ato të Amerikës gjithashtu. Traktati i NATO -s mbulon rajonin kryesisht të Atlantikut të Veriut dhe garancitë e tij reciproke nuk zbatohen në Azi. As ne nuk kemi ndonjë interes për të mbrojtur deri tani nga brigjet tona. Unë parashikoj që Bashkimi Evropian dhe shtetet anëtare të tij do të duan të bashkëpunojnë me Amerikën për Kinën në pothuajse çdo gjë, përveç në sferën ushtarake.
BE-ja do të ruajë embargon e saj të armëve, do të koordinojë investimet, përcaktimin e standardeve dhe politikat tregtare përmes Këshillit të Tregtisë dhe Teknologjisë të formuar së fundmi, por votuesit evropianë nuk do të lejojnë që rajoni të futet në ndonjë gjë “kinetike” (siç thonë llojet ushtarake konflikt i drejtpërdrejtë).
Truku për BE -në do të jetë të mbetet një aleat i mirë i Amerikës pa hyrë në një luftë me Kinën.
Udhëheqja e mençur në Amerikë do të kuptojë gjendjen e vështirë të Evropës dhe nuk do të përpiqet t’i detyrojë udhëheqësit e saj të bëjnë të pamundurën.
Në vitet e ardhshme, Evropa gjithashtu duhet të përgatitet për mundësinë që rivaliteti me Kinën të preokupojë Amerikën, duke dobësuar garancitë e saj tradicionale të sigurisë
Politika mënjanë, Amerika ka braktisur ambicien e saj për të pasur një ushtri të aftë për të luftuar dy luftëra në të njëjtën kohë. Rrëmuja në Afganistan shënoi një largim të papërfillshëm, por Amerika ende ka forcat më të mëdha të armatosura në botë – megjithëse mund të jetë ngurruese t’i përdorë ato përveçse për të mbrojtur interesat e saj vitale kombëtare.
Prandaj, Evropa duhet të ndërtojë kapacitetin për të frenuar Rusinë më vete.
Frika ime më e madhe është se do të duhet një fatkeqësi tjetër e tmerrshme para se udhëheqësit evropianë të merren seriozisht me mbrojtjen.
Administrata Biden duket se e kupton se autonomia strategjike e BE -së – domethënë aftësia për të vepruar ushtarakisht e pavarur nga Amerika – larg nga të qenit një kërcënim, mund të çlirojë burimet amerikane për sfidën e saj kryesore.
Evropa është një superfuqi rregullatore dhe mund të jetë një shtyllë në aleancën e demokracive.
Duke supozuar se nuk ka kthim në nacionalizmin e katër viteve të fundit pas zgjedhjeve të ardhshme presidenciale amerikane, ne do të jemi një aleat i mirë për shumicën e çështjeve.
Personalisht, pasi jam rritur në Poloninë Komuniste gjatë Luftës së Ftohtë, nuk jam i interesuar për një tjetër.
Marrëdhënia jonë me Kinën është shumë më komplekse sesa rivaliteti i Perëndimit me Bashkimin Sovjetik. Kjo është arsyeja pse unë kam mbrojtur që Evropa duhet të adoptojë një qasje “tre KS”: të bashkëpunojë aty ku është e mundur, të konkurrojë aty ku është e nevojshme dhe të ballafaqohet aty ku është e nevojshme.
Nuk është e pashmangshme që ne të biem në kurthin e Tukididit, por do të duhet shumë burrështetësi për ta parandaluar atë.
Radoslaw Sikorski është kryetar i delegacionit BE-SHBA në Parlamentin Evropian. Ai shërbeu si ministër i Punëve të Jashtme të Polonisë në 2007-14, midis roleve të tjera në qeveri.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Economist/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
7 mësime për Evropën!
30 vjet të vështirë kaluan. 30 të tjerë edhe më të vështirë po vijnë!
