Në 2019-2020, udhëheqja e Turqisë nisi një sërë nismash të politikës së jashtme dhe ushtarake. Përveç fitores së Azerbajxhanit mbi Armeninë, falë mbështetjes ushtarake të Ankarasë për Baku, iniciativat nuk dhanë shumë.
Në vend të kësaj-nga aktivitetet e saj në Mesdheun Lindor dhe Libi deri te ngërçi në provincën Idlib të Sirisë dhe përpjekja për të shtyrë refugjatët e dëshpëruar përmes kufirit grek-Ankaraja përfundoi më diplomatikisht se kurrë më parë në sundimin nëntëmbëdhjetë vjeçar të Drejtësisë dhe Partia e Zhvillimit (AKP).
Fatmirësisht, viti 2021 ka qenë më i qetë.
Në vend, ekonomia ka rën֝ë, gjyqësori është i politizuar dhe udhëheqja po distancohet nga Shtetet e Bashkuara, Bashkimi Evropian dhe Këshilli i Evropës për çështjet e sundimit të ligjit. Për të përfunduar gjithçka, sistemet raketore S-400 të prodhuara nga Rusia janë bërë “mollë sherri” me NATO-n dhe Shtetet e Bashkuara.
Disa vëzhgues turq kanë bërë një shpjegim të thjeshtë për këtë kaos shumëdimensional: dëshmimi i “fundit të një epoke” dhe një kalim i qartë në një politikë post-Rexhep Tajip Erdogan me zgjedhjet e ardhshme.
Këtu është një pikëpamje disi e ndryshme: drejtimi i ardhshëm i Turqisë varet nga partitë e saj politike dhe nga votuesit e saj.
Mendimi me dëshirë mund të mos ndihmojë shumë, por qëndrueshmëria demokratike mund të jetë e mjaftueshme nëse forcat opozitare sillen në mënyrë racionale.
Duke lënë mënjanë debatin e fundit të një epoke kundrejt të njëjtit, duket se pas raundit tjetër të zgjedhjeve, udhëheqja e Turqisë do të duhet të reformojë katër baza: arkitekturën politike, sundimin e ligjit, ekonominë, dhe mbrojtjen.
Edhe nëse frika nga humbja e zgjedhjeve e shtyn udhëheqjen të anashkalojë zgjedhjet, Turqia do të përballet me të njëjtat çështje.
Së pari, gjendja e arkitekturës politike.
Populli i Turqisë i merr zgjedhjet seriozisht dhe shumë tani dyshojnë në përfitimet e një sistemi super-presidencial. Si rezultat, partitë opozitare po organizohen më mirë. Debatet e tyre politike tani po përqëndrohen në një kthim në sistemin parlamentar dhe si të ndërtojnë një platformë të përbashkët për këtë qëllim.
Deri më tani, sondazhet elektorale po tregojnë vazhdimisht rezultate negative për aleancën në pushtet AKP-Partia e Lëvizjes Nacionaliste (MHP) dhe për vetë presidentin.
Këtë herë, sfida për udhëheqjen është e vërtetë.
E dyta është çështja e sundimit të ligjit.
Qytetarët e Turqisë ushqehen vazhdimisht me gënjeshtra të hapura – si qytetarët gjermanë dhe francezë që rrinë në radhë për ushqim – dhe ballafaqohen me poshtërimin e ish -aleatëve gylenistë të AKP -së dhe shoqërisë civile, siç është rasti me Osman Kavalën.
Për vëzhguesit perëndimorë, një sjellje e tillë është një shenjë e dobësisë politike. Por në një autokraci që përballet me një të ardhme të pasigurt, frikësimi mbetet një mjet shumë i fuqishëm politik. Udhëheqja e Turqisë deri më tani ka injoruar dënimet nga Shtetet e Bashkuara, BE dhe Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut, në të cilën Turqia është anëtare.
Raportimi i mediave të pavarura dhe pjesëmarrja e lartë e votuesve do të kenë rëndësi më shumë se kurrë më parë.
Elementi i tretë është ekonomia.
Ekonomia e Turqisë mbështetet në eksporte që fitojnë monedhë të fortë, turizëm të fortë dhe investime të huaja direkte masive, të gjitha këto kërkojnë besim në politikat fiskale dhe monetare të vendit, si dhe sundimin e ligjit.
Mjerisht, mes tregjeve në zhvillim, Turqia veçohet nga politika absurde e normës së interesit të udhëheqjes së saj. Bazohet në besimin se bankat nuk duhet të ngarkojnë interes dhe se normat e ulëta të interesit nxisin inflacion të ulët. Kjo politikë monetare, e imponuar nga kreu i shtetit, si dhe emërimet e ndërlidhura të guvernatorëve të bankave qendrore, prek vetë tregjet nga të cilat varet ekonomia e vendit për mbijetesën dhe prosperitetin e saj.
Kjo rezulton me efekte negative tek investitorët dhe tregjet financiare dhe rrit pakënaqësinë e klasës punëtore për inflacionin real, papunësinë masive dhe premtimet e rreme.
Largimi i Turqisë nga kjo situatë absurde do të varet nga udhëheqja.
Së fundi, çështja e mbrojtjes.
Turqia është përdorur nga Rusia si një pykë kundër NATO-s, duke përfunduar në një situatë të favorshme për Kremlinin dhe një ngërç për Ankaranë. Ngërçi aktual në sistemet raketore S-400 të dorëzuara në vitin 2019 po kërcënon qartë të ardhmen e Forcave Ajrore Turke. Për më tepër, deklaratat e politikave që dalin nga udhëheqja në Ankara tregojnë mospërputhje të mëdha midis vazhdimit të kontratave të mbrojtjes me Rusinë dhe blerjeve shtesë të avionëve dhe pajisjeve të prodhuara nga SHBA.
Udhëheqja e Turqisë gjatë legjislaturës së ardhshme do të duhet të përballet me faktin e qartë se politika aktuale “të kesh një këmbë në të dy-kampet” nuk prodhon një mjedis të qëndrueshëm për vendin.
Përzierja me politikën aktuale gjithashtu sjell rreziqe për NATO -n, Shtetet e Bashkuara dhe BE -në pasi kjo rezulton në mënyrë të pashmangshme në përfitime nga Rusia.
Një NATO më e dobët dhe një BE më e dobët mund të duken tërheqëse për udhëheqjen aktuale të Turqisë për arsye elektorale dhe personale, por të dyja përfaqësojnë rrugë të rrezikshme për të ardhmen e vendit.
E gjitha së bashku, e ardhmja e Turqisë është e ngarkuar me pasiguri dhe mospërputhje.
Debati politik përpara zgjedhjeve do të jetë i ashpër. Për herë të parë që nga viti 2002, kur AKP -ja e Erdoganit erdhi në pushtet, barra do të bjerë mbi partitë politike dhe votuesit e vendit.
Përkthyer dhe përshtatur nga Carnegie Europe/ Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘Molla e sherrit’ mes Trump dhe Erdogan, sot në Gjykatë
‘Ndarja’ e Turqisë nga Perëndimi, aspak e papritur
