Franklin D Ruzvelt (ose FDR) është presidenti më i gjatë në historinë e SHBA-së. 12 vitet e tij në detyrë përfshinë dy nga fatkeqësitë më të mëdha të shekullit të 20-të: Depresioni i Madh dhe Lufta e Dytë Botërore.
I nderuar dhe i fyer në masë të barabartë, Ruzvelt përcaktoi se si duhet të jetë një president “modern”.
Lindja dhe fëmijëria
Franklin Delano Roosevelt ka lindur në Hyde Park, Nju Jork, më 30 janar. Babai i tij, Xhejms, ishte një biznesmen i suksesshëm dhe nëna e tij, Sara, ishte e dedikuar ndaj fëmijës së saj. Duke qenë një fëmijë i vetëm, ai u arsimua fillimisht në Springwood, dhe më pas në Groton. I pasur dhe i arsimuar, Ruzvelt krenohej me një kushëri të pestë, Teodor Ruzvelt, që u bë presidenti i 26-të i SHBA-ve në vitin 1901.
Në gjurmët e presidentit
Ashtu si kushëriri i tij, Teodor para tij, Ruzvelt studioi në Harvard, kolegji i zgjedhur për shumë nga elita e Bregut Lindor të Amerikës.
Megjithëse një student mesatar, Ruzvelt e mori me entuziazëm kolegjin. Ai ndihmoi në themelimin e Shoqërisë Politike dhe drejtoi gazetën e studentëve, Harvard Crimson. Pasi u diplomua për Histori në vitin 1903, Ruzvelt u drejtua në fakultetin juridik në Universitetin Kolumbia të Nju Jorkut.
Njohja me bashkëshorten e ardhshme
Ruzvelt e njohu fillimisht Eleanor më 1902. Ajo ishte mbesa e Presidentit Teodor Ruzvelt. Gjatë muajve që pasuan ata shiheshin shpesh shiheshin shpesh nëpër festa. Në nëntor 1903, Ruzvelt njoftoi nënën e tij se ai dhe Eleanori duhej të martoheshin. Në kundërshtim, ajo e bindi atë të priste edhe një vit dhe gjatë asaj kohe e prezantoi atë me sa më shumë nuset e përshtatshme që ajo mund të gjente. Megjithatë, Ruzvelt nuk hoqi dorë. Në Ditën e Shën Patrikut 1905 ata u martuan në New York. Çifti pati gjithsej gjashtë fëmijë.
Ruzvelti si senator
Deri në vitin 1907, Ruzvelt punonte për një firmë prestigjioze në New York. Por shpejt u lodh nga profesioni. Në vitin 1910 hyri në politikë. Ruzvelt ishte kandidat në një rajoni republican, ku fitoi. Duke u rizgjedhur dy vjet më vonë, ai mbështeti Udro Wilson për Presidencën në Konventën Kombëtare Demokratike. Si shpërblim për mbështetjen e tij, Ruzvelt u emërua ndihmës sekretar i marinës ku punoi me admiralët për të përgatitur vendin për luftë. Kur SHBA hyri në luftë më 1917, Ruzvelt fitoi reputacion si një administrator i aftë dhe energjik.
Disfatat
Aftësitë e Ruzvelt nuk kishin kaluar pa u vënë re. Në vitin 1920 ai u pyet për të qenë zëvendëspresident, njeriu më i ri që do të kandidonte për atë post. Por, pas Luftës së Parë Botërore, opinioni publik ishte kundër përfshirjes së SHBA në Lidhjen e Kombeve,. Mbështetja e demokratëve u përkeqësua dhe si rezultat, kandidati republikan Warren Harding fitoi. Ruzvelti ishte mundur.
Jeta e Ruzveltit ndryshoi përgjithmonë
Në verë, jeta e Ruzveltit ndryshoi përgjithmonë. Duke lundruar në jahtin e tij në New Brunswick, ai pësoi një aksident. Duke u përballur me paralizë, ai u tërhoq nga jeta publike për t’u përqëndruar në rehabilitimin e tij.
Ruzvelti si guvernator
Eleanor e kishte mbajtur gjallë reputacionin e burrit të saj, duke folur publikisht në të gjithë shtetin e Nju Jorkut. Në vitin 1928 ai u zgjodh guvernator i Nju Jorkut, një kthim triumfues në zyrën politike. Vitin që pasoi Amerika dhe bota u zhytën në një nga krizat më të mëdha të shekullit të 20-të. Më 24 tetor 1929, tregu i aksioneve ra. Presidenti republikan Herbert Hoover u fajësua. Në të kundërt, politikat e Ruzveltit për të kapërcyer pasojat ekonomike që pasuan u lavdëruan. Pas rizgjedhjes si guvernator në vitin 1930, ai kandidoi për presidencën.
Presidenti i SHBA
Depresioni ekonomik kishte kapluar Shtetet e Bashkuara kur Ruzvelti fluturonte për në Çikago për të pranuar emërimin si president. Papunësia u rrit, fermerët humbën vendin e tyre dhe mijëra banka falimentuan. Fushata e Ruzveltit për rimëkëmbjen u bazua në politikat për të krijuar vende pune dhe rritje ekonomike. Në inaugurimin e tij në mars 1933 ai shpalli luftë ndaj Depresionit të Madh që po shkatërronte vendin dhe kërkoi të qetësonte një Amerikë që e kishte zënë paniku. “Ky komb do të durojë ashtu siç ka duruar,” tha ai. “E vetmja gjë që duhet të frikësohemi është vetë frika”.
Ruzvelti duhej të vepronte shpejt. SHBA po përballej me krizën e saj më të madhe që nga Lufta Civile. Ai përkohësisht mbylli bankat, dhe më pas rriti shpenzimet qeveritare. Në ‘100 ditët e para’ ai filloi programet e punëve publike dhe u dha ndihmë direkte të papunëve, që në atë kohë ishin më shumë se një e katërta e fuqisë punëtore totale industriale.
New Deal/ Marrëveshja e Re/ Kursi i Ri i Ruzveltit
Politikat ekonomike të Ruzveltit u njohën si “Marrëveshja e Re”, por ndryshimet e shumta që ai bëri gjatë kësaj periudhe u bënë të njohura si “Marrëveshja e Dytë e Re”. Ato përfshinë disa nga ligjet më të rëndësishme në historinë e vendit, si Akti për Marrëdhëniet Kombëtare të Punës dhe Ligji i Sigurimit Social. Predispozita e Ruzveltit për të pranuar buxhetin e pabalancuar do të ishte hapi i parë drejt deficitit të buxhetit federal që do të ishte në rritje gjatë viteve që do të vinin.
Kundërshtarët e tij pretendonin se po pengonte rimëkëmbjen ekonomike dhe nxitnin konfliktet mes klasave. Megjithatë, në vitin 1936 ai u zgjodh përsëri president, me një shumicë edhe më të madhe.
SHBA, “Arsenali i demokracisë”
Ndërsa Hitleri marshonte nëpër Evropë, Ruzvelt fitoi një mandat të tretë si President, duke mposhtur Wendell Wilkie. Ruzvelt ishte alarmuar gjithnjë e më shumë nga veprimet e Hitlerit gjatë viteve 1930-të. Deri në vitin 1939 ai u përqëndrua kryesisht në punët e jashtme dhe legjislacioni i Marrëveshjes së Re u ngadalësua. Por Kongresi mbeti i izoluar, dhe Amerika e vendosur se nuk duhej të tërhiqej nga lufta. Pozicioni i saj u zbut kur Franca u dorëzua dhe, në vitin 1941. SHBA u bë “arsenali i demokracisë”. Lufta po vinte.
Lufta për ishujt Pearl Harbor
Në 7 dhjetor 1941, Japonia kishte sulmuar Pearl Harbor. Më shumë se 2,400 u vranë. Me qetësi vdekjeprurëse, Ruzvelt nisi përgatitjet për luftë. Ai u konsultua gjerësisht me zyrtarë të lartë qeveritarë dhe ushtarakë. Katër ditë më vonë, Italia dhe Gjermania gjithashtu i shpallën luftë në SHBA. Ruzvelt ishte i bindur se së pari duhet të mboshtej Gjermania.
Mandati i katërt si president
Në kohën kur Ruzvelt u zgjodh President për here të katërt, aleatët po fitonin luftën. Ndihmuar nga ndihmësi i tij më i lartë Heri Hopkins dhe me mbështetje shumë të fortë kombëtare, ai punoi ngushtë me Kryeministrin britanik Uinston Çërçill, kreun sovjetik Jozef Stalin dhe kinezin Chiang Kai-shek në udhëheqjen e aleatëve kundër Fuqive të Boshtit. Ai mbikëqyri mobilizimin e ekonomisë së SHBA për të mbështetur përpjekjet e luftës dhe zbatoi një strategji të parë të Gjermanisë, duke e bërë disfatën e Gjermanisë një përparësi ndaj asaj të Japonisë. Ai gjithashtu filloi zhvillimin e bombës së parë atomike në botë dhe bashkëpunoi me udhëheqësit e tjerë aleatë për të hedhur themelet për Kombet e Bashkuara dhe institucionet e tjera të pasluftës.
Një komb i tërë në zi për Ruzveltin
Shëndeti fizik i Ruzveltit u dobësua gjatë viteve të luftës dhe ai vdiq në prill 1945, në mandatin e tij të katërt. Fuqitë e Boshtit u dorëzuan tek aleatët në muajt pas vdekjes së Roosevelt. Mijëra njerëz dolën nëpër rrugë në shenjë respekti ndaj Ruzveltit dhe një komb i tërë mbajti zi për të.
Edhe pse kanë kaluar mbi 70 vjet që nga vdekja e Franklin Ruzvelt, shumë njerëz që e njohin historinë e presidentit të 32 të SHBA-së, anë e mbanë botës, mendojnë se mund të mësojmë mjaft nga eksperienca e tij drejtuese e shekullit të kaluar. Një nga presidentët më të pëlqyer nga amerikanët, Franklin Delano Ruzvelt, njohur ndryshme edhe si FDR, drejtoi SHBA-në me sukses gjatë ditëve më të errëta të saj, gjatë Depresionit të Madh dhe Luftës së Dytë Botërore I dashur apo i urryer, ai la një vulë të pashlyeshme në Amerikë dhe në botë.
Aforizmat më brilante
–Unë jetova më shumë se bastardët (duke iu referuar shumë njerëzve që e bënin fajtor për Depresionin e Madh).
-E vetmja gjë që duhet t’i frikësohemi është vetë frika.
-Nuk mund ta ndërtojmë gjithmonë të ardhmen për rininë tonë, por ne mund ta ndërtojmë rininë tonë për të ardhmen.
-Një komb që shkatërron tokën e tij shkatërron vetveten. Pyjet janë mushkëritë e vendit tonë, duke pastruar ajrin dhe duke i dhënë freski popullit tonë.
-Librat nuk mund të vriten nga zjarri. Njerëzit vdesin, por librat nuk vdesin kurrë. Në këtë luftë, ne e dimë, librat janë armë.
-Nëse i trajtoni mirë njerëzit, edhe ata do t’ju trajtojnëmirë…nëntëdhjetë për qind të kohës.
-Burrat nuk janë të burgosur të fatit, por vetëm të burgosurit e mendjes së tyre.
-Nuk mjafton vetëm të duash, duhet të pyesësh veten se çfarë do të bësh për të marrë gjërat që do.
-Përsëritja nuk e transformon një gënjeshtër në të vërtetë./konica.al
