Megjithëse pandemia COVID-19 duket si e paprecedent, nuk është hera e parë që forcat ekzogjene kanë shkatërruar rrënjësisht jetën civile.
Paralelja më e zakonshme është ajo e mobilizimit amerikan për Luftën e Dytë Botërore. Në dhjetor 1940, gati një vit para Pearl Harbour, dhe Britania ishte praktikisht vetëm kundër agresionit nazist, Presidenti amerikan Franklin D. Roosevelt deklaroi, “Ne duhet të jemi arsenali i madh i demokracisë.”
Pra, rrëfimi i parë gjithëpërfshirës i mobilizimit industrial të Amerikës për luftë, The Struggle for Survival, u shkrua nga babai im, Eliot Janeway, në 1951. Si rezultat, unë u rrita me një njohuri të trashëguar, dhe më pas të shtuar, të ekonomisë politike të periudhës, e cila përfshinte një ndërveprim të ndërlikuar midis logjistikës së prodhimit, shprehjes politike të interesave konkurrues të sektorit publik dhe privat, dhe shfaqjes problematike të menaxherëve efektivë dhe teknikave të menaxhimit.
Mësimi i parë nga historia në këtë epokë është se sfidat me të cilat përballemi sot janë krejtësisht të ndryshme nga ato të brezit të Luftës së Dytë Botërore, me të vetmin element të përbashkët që është mbyllja e detyruar e ekonomisë civile.
Shndërrimi i ekonomisë së Shteteve të Bashkuara në prodhimin e gjithanshëm ushtarak erdhi ashtu si rimëkëmbja e gjatë dhe e rastësishme nga Depresioni i Madh. Por pas vitit 1940, kërkesa civile për produkte dhe shërbime u zëvendësua nga kërkesa ushtarake.
Kur kjo ndodhi, sfida nga ana e ofertës nuk ishte sesi të mbijetonte në mungesë të të ardhurave dhe fluksit të parave. Përkundrazi, ishte se si t’i jepej përparësia kërkesave konkurruese nga Ushtria; marina; programi i Huadhënies për furnizimin e britanikëve, sovjetikëve dhe aleatëve të tjerë amerikanë; dhe kërkesa e mbetur civile.
Ndërsa shkalla dhe shtrirja e ndërhyrjes së qeverisë u shtua, stili i udhëheqjes së Roosevelt ishte nën presion. Ai gjithmonë kishte kërkuar të ndahej nga një kontroll i efektshëm nga përgjegjësia publike, duke penguar kështu aftësinë e çdo vartësi për të paracaktuar autoritetin e tij. Por kjo krijoi zhgënjim midis vartësve më besnikë të FDR.
Në librin e tij, Krijimi shkatërrues: Afarizmi Amerikan dhe Fitimi i Luftës së Dytë Botërore, historiani Mark R. Wilson, konfirmon se, siç e thoshte babai im në atë kohë, lufta u fitua përmes “vrullit të prodhimit”, pasi rritja nga ana e furnizimit tejkaloi madje edhe qëllimet në dukje të pamundura të Roosevelt.
Në verën e vitit 1940, Roosevelt bëri thirrje që prodhimi i aeroplanëve të shkonte në “të paktën 50,000” në vit. Dhe program rezultoi efektiv.
Kjo llogari e shkurtër nënvizon ndryshimin më të rëndësishëm midis asaj kohe dhe tani. Në atë kohë, kishte shumë kërkesë për shumë mallra të ndryshëm, ndërsa problemi sot është shumë më i thjeshtë, sepse numri i mallrave të nevojshme në mënyrë kritike është shumë i vogël, dhe sekuenca në të cilën ato janë të nevojshme është e dukshme.
Prioriteti i menjëhershëm tani është rritja e furnizimit me pajisje mbrojtëse personale, siç janë maskat N95 dhe veshjet mjekësore, si dhe ventilatorët. Pas kësaj, detyra është që të sigurohen teste efektive për infeksionet aktuale dhe të kaluara COVID-19 në një shkallë kombëtare. Pastaj, vjen sfida e prodhimit të një vaksine.
Nuk ka sekret se kush do t’i prodhojë këto sende dhe si. Testet më të mira dhe një vaksinë do të kërkojnë hulumtim dhe zhvillim intensiv, si dhe kohë për të kryer prova klinike. Në të dy rastet, proceset teknike dhe logjistike të përfshira nuk është një detyrë shqetësuese.
Duke pasur parasysh thjeshtësinë relative të sfidës së prodhimit të sotëm, fakti që përgjigja e SHBA ka përsëritur kaosin fillestar të mobilizimit të Luftës së Dytë Botërore flet për një nivel të jashtëzakonshëm të paaftësisë në qendër të qeverisjes.
Në atë kohë, konkurrenca midis Ushtrisë dhe Marinës gjeneroi atë që u njoh si “inflacioni i përparësive”. Por sot, 50 shtete dhe elementë të qeverisë federale po konkurrojnë me njëra-tjetrën. Prandaj, çmimi i një maskë N95 është rritur nga më pak se 1.00 dollarë në më shumë se 6.00 dollarë në vetëm disa muaj.
Presidenti amerikan Donald Trump ka thirrur (me vonesë) PDSH për të lëshuar kontrata për më shumë ventilatorë dhe maska për fytyrën. Sidoqoftë, ai nuk ka krijuar ndonjë mekanizëm për ndarjen qendrore të këtyre artikujve sipas nevojave të shëndetit publik.
Sa i përket kapacitetit të testimit që do të nevojitet për të rihapur ekonominë në mënyrë të sigurt, Agjencia Federale e Menaxhimit të Emergjencave fillimisht njoftoi urdhrat për të blerë teste nën PDSH në 24 Mars. Që atëherë, ajo ka konkurruar kundër armëve të tjera të qeverisë federale (Departamenti i Çsështjeve të Veteranëve) dhe shteteve për furnizime.
Sfida historike unike sot është se ana e furnizimit të ekonomisë amerikane kërkon mbështetje për jetën financiare.
Edhe nëse SH.B.A do të kishte kompetencën dhe aftësinë institucionale për të përsëritur sistemin e suksesshëm të Gjermanisë Kurzarbeit të financimit të drejtpërdrejtë të shtetit për mbështetjen e pagave për të parandaluar pushimet nga puna, sfida do të ishte e madhe.
Megjithatë, administrimi i kërkesës së krizës duhet të jetë një detyrë relativisht e thjeshtë dhe e drejtpërdrejtë. Fakti që SHBA ka dështuar, tregon më shumë për udhëheqësin e saj sesa për natyrën e krizës.
William H. Janeway, një drejtor menaxhues dhe këshilltar i vjetër në firmën e kapitalit privat Warburg Pincus, është një pedagog ekonomie në Universitetin e Kembrixhit.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Media përhap panik për të dëmtuar Trumpin”
“Romancën” Trump-Xi nuk e shkatërroi as koronavirusi…
“Amerika e para” nuk është “Amerika e vetme”!
