Shumë besojnë se propozimi i fundit franko-gjerman për një fond evropian të rimëkëmbjes, mund të jetë “momenti i Hamiltonit” të BE-së.
Ky term i referohet marrëveshjes së vitit 1790 të kryesuar nga Alexander Hamilton, sekretari i parë i thesarit i SHBA-së.
Në inspektimin sipërfaqësor, kjo analogji duket se garanton prezantimin e eurobonove tani për tani. Por një vështrim nga afër zbulon se ekuacioni “Hamilton = Eurobono tani” nuk qëndron për tre arsye.
Së pari, shtetet amerikane kishin pjesën më të madhe të borxheve të tyre në një kauzë të përbashkët, përkatësisht luftën kundër Britanisë së Madhe, kjo nuk është e vërtetë për vendet anëtare të BE-së.
Edhe pse disa mund të argumentojnë se qeveritë e bllokut janë duke luftuar kundër një armiku tjetër të përbashkët, domethënë sëmundjen koronavirus (COVID-19), kjo analogji është mashtruese.
Së dyti, borxhet e shteteve të SHBA-së nuk u shlyuan plotësisht nga qeveria federale, sepse pjesa që i detyrohej kreditorëve privatë u ristrukturua në thelb, atë që ne do ta quanim tani “përfshirje e sektorit privat”, përpara se qeveria federale t’i merrte përsipër ato.
Së treti, supozimi i qeverisë federale për borxhet e shtetit që Hamilton ishte në njëfarë kuptimi i pashmangshëm, pjesërisht sepse burimi kryesor i të ardhurave të qeverisë, tarifat e jashtme, ishte transferuar edhe në nivelin federal.
Për këto arsye, është e vështirë të argumentohet se situata aktuale e Evropës në ndonjë mënyrë i ngjan asaj të SHBA-së në fund të shekullit të 18-të, dhe që tani është koha për të prezantuar ndarjen e rreziqeve në shkallë të gjerë për borxhet publike të vendit.
Në vend të kësaj, disa kanë krahasuar fondin e propozuar të rimëkëmbjes evropiane me Planin Marshall të vitit 1948, nën të cilin SHBA i dha Evropës Perëndimore të shkatërruar nga lufta me një ndihmë të konsiderueshme për të financuar rindërtimin.
Por, përsëri, dallimet janë më të rëndësishme sesa ngjashmëritë. Mbi të gjitha, problemi sot nuk është infrastruktura fizike e shkatërruar, por përkufizimi i papritur i përdorimit të burimeve ekzistuese prodhuese.
Mesa duket paralelja më e rëndësishme historike e SHBA për Evropën sot është Marrëveshja e Re e Presidentit Franklin D. Roosevelt e viteve 1930.
Mbi të gjitha, SHBA kishin hyrë në Depresionin e Madh me një sistem bankar të fragmentuar.
Marrëveshja e Re ndryshoi gjithçka, por shumë nga programi i Roosevelt duhej të mposhtnin rezistencën. Megjithëse administrata e tij themeloi shpejt një bashkim bankar duke krijuar Korporatën Federale të Sigurimit të Depozitave në 1933.
Në veçanti, Gjykata Supreme e SHBA përsëriti vazhdimisht Marrëveshjen e Re duke vendosur që disa nga elementët e saj qendror ishin jokushtetues sepse nuk ishin kompetenca federale.
Atëherë, si tani, çështjet kryesore ishin papunësia dhe lehtësimi i varfërisë.
Marrëveshja e Re nuk i tejkaloi kompetencat shtetërore në ato fusha, por përkundrazi u siguroi shteteve dhe komunave fonde të mëdha federale për punët publike dhe kompensimin e papunësisë.
Në një mënyrë të ngjashme, fondi 750 miliardë euro (852 miliardë dollarë) fondi “EU Genereration EU” do të kanalizojë fondet e BE përmes vendeve anëtare dhe rajoneve.
Mungesa e një skeme evropiane të sigurimit të papunësisë nuk duhet të jetë befasuese.
Reformat e Roosevelt kanë qenë prova e kohës dhe tani pranohen si një pjesë thelbësore e “kushtetutës ekonomike” të SHBA.
Sfida më afatgjatë për BE-në do të jetë zbatimi i masave të krizës COVID-19 në atë mënyrë që edhe ato të shihen si mjete të dobishme të stabilizimit ekonomik kur të kthehet normaliteti.
Daniel Gros është Drejtor i Qendrës për Studime të Politikave Evropiane.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
BE sot, si Amerika në vitin 1970!
Pengohet plani i Merkel-Macron/ 4 vende kundërshtojnë fondin
