Në vitin 2020, tsunami COVID-19 pritej të shkatërronte vendet e varfra dhe me të ardhura të mesme kudo. Vala erdhi dhe pasojat e saj ishin të dhimbshme, por më pak sesa parashikoheshin.
Në kundërshtim me shumicën e parashikimeve, Evropa e pasur Perëndimore dhe Amerika e Veriut kanë pësuar humbje më të keqe të jetës dhe dëme ekonomike. Ish Kryeekonomisti i Bankës Botërore Pinelopi Koujianou Goldberg dhe Tristan Reed raportojnë një lidhje të fortë pozitive midis të ardhurave për frymë dhe vdekjeve për milion banorë. Që nga fundi i Janarit, vdekjet për milion në Mbretërinë e Bashkuar ishin dy herë më të larta se në Afrikën e Jugut, 13 herë më të larta se në Indi, dhe afërsisht 30 herë më të larta se në Bangladesh, Pakistan, Siri dhe Gambia. Shtetet e Bashkuara janë pak më ndryshe.
Vendet me më shumë vdekje kanë pësuar rënie më të mëdha të të ardhurave. Shkëmbimi shumë i frikësuar midis jetës dhe të ardhurave nuk ka arritur të materializohet; përkundrazi, më pak vdekje kanë nënkuptuar një aktivitet më të madh ekonomik, kështu që të ardhurat për frymë ranë më shumë në vendet e pasura.
Si rezultat, cunami i pritur i rritjes së pabarazisë globale nuk ndodhi. Brenda vendeve, shpërndarja e të ardhurave sipas të gjitha gjasave u bë më e zhdrejtë (punëtorët e restoranteve dhe shoferët e taksive humbën punën e tyre, ndërsa avokatët dhe bankierët punuan nga siguria e shtëpive të tyre) por, siç ka treguar ekonomisti i laureatit për Nobel, Angus Deaton, hendeku midis të pasurve dhe vendet e varfra në të vërtetë është ngushtuar.
Askush nuk është i sigurt pse vendet e varfëra kanë vuajtur proporcionalisht më pak infeksione dhe vdekje: sisteme më të dobëta shëndetësore, ushqyerje më të keqe dhe një numër më i madh njerëzish me kushte para-ekzistuese mjekësore sugjeruan rezultatin e kundërt. Disa vlerësime të hershme tregojnë për epërsinë e pretenduar të motit më të ngrohtë, por ka pak prova për këtë. Pasja e popullatave më të reja mendohet se ndihmon, megjithatë ky shpjegim nuk tregon pse rezultatet e shëndetit ndryshojnë në vendet me shpërndarje të ngjashme të moshës (India dhe Bangladeshi, për shembull, ose Nigeria dhe Zimbabve).
Popullsitë e plakura mund të ndihmojnë në shpjegimin e performancës së keqe të Amerikës Latine. Peruja, Meksika, Brazili, Argjentina, Panama dhe Kolumbia të gjitha kanë nivele vdekjesh mbi 1.000 për milion banorë, ndër më të lartat në botë. Amerikanët latinë snobë, të cilët prej kohësh mendonin për veten e tyre si evropianë të gabuar, ua plotësuan dëshirën: rajoni tani i ngjan Evropës jo vetëm në mënyrë demografike (veçanërisht në Amerikën e Jugut), por edhe në pamundësinë e saj të tmerrshme për të kontrolluar pandeminë.
Pra, cilët janë heronjtë e kësaj përalle? Jo Fondi Monetar Ndërkombëtar dhe huadhënësit e tjerë shumëpalësh, të cilët edhe një herë ofruan shumë pak dhe shumë vonë. 250 miliardë dollarë të huazuara nga FMN përfaqësojnë vetëm një të katërtën e kapacitetit të saj të huazimit dhe një shumë të vogël në krahasim me ato që u duheshin vendeve dhe me ato që vendet e pasura shpenzuan për lehtësimin pandemik për veten e tyre. Dhe administrata e ish-presidentit amerikan Donald Trump vuri veton për një zgjerim të aseteve rezervë të FMN-së, të drejta speciale tërheqëse, të cilat do të lejonin vendet e varfëra të merrnin hua më shumë.
Kina, ekonomia e vetme e madhe që regjistroi rritje pozitive vitin e kaluar, ka rritur kërkesën (dhe çmimet) për eksportet e mallrave të vendeve në zhvillim, duke forcuar financat e këtyre vendeve. Por roli i Kinës është sekondar në krahasim me atë që bankat qendrore kryesore të botës arritën.
Ne e dinim nga kriza financiare globale 2007-09 që mbajtja e normave të interesit të ulëta për një kohë të gjatë është një mjet i fuqishëm për rimëkëmbjen. Plus, kësaj here, kërkimi i investitorëve për rendiment ka bërë që paratë e shtypura rishtas të përhapen në cepat e largëta të botës. Tregjet përjetuan një tronditje në Mars dhe Prill 2020, duke tërhequr sasi të papara të fondeve nga ekonomitë në zhvillim dhe kufij.
Kjo vendosi skenën për paladinat e vërteta të kësaj përrallë, autoritetet makroekonomike në shumë vende e zhvilluara dhe në zhvillim. Një duzinë vjet më parë, pak kishin hapësirën monetare dhe fiskale për të dhënë një përgjigje të fortë ndaj krizës. Gjatë episodit COVID-19, në të kundërt, bankat qendrore dhe ministritë e financave shfrytëzuan normat super të ulëta të interesit botëror dhe krijuan hapësirë për politika ku nuk mendohej se ekzistonte.
Bankierët qendrorë në vende si Kili, Kolumbia, Hungaria, India, Filipinet, Polonia dhe Tajlanda merren jo vetëm në uljen e normës së interesit por edhe në lehtësimin sasior dhe blerjet e aseteve në monedhën vendase, jo aq të mëdha sa ato të kryera nga të pasurit e tyre, homologët e vendit, por mjaft i madh për të bërë një ndryshim, duke ulur kostot e financimit dhe duke lehtësuar tensionet e tregut. Mbizotërimi i kurseve fleksibël të këmbimit gjithashtu ndihmoi, duke lejuar që monedha vendase të zhvlerësohet kur e kërkonte përshtatja ndaj goditjeve të jashtme.
Përgjigja fiskale ka qenë gjithashtu shumë më e fuqishme. Monitori Fiskal i FMN-së në Tetor 2020 raporton se në Brazil, Kili, Peru, Poloni, Afrikë të Jugut dhe Tajlandë, masat që përfshijnë shpenzime shtesë dhe të ardhura të falura arritën më shumë se 5% të PBB-së. Vendet e tjera që po kryejnë një përpjekje të konsiderueshme fiskale përfshijnë Argjentinën, Bullgarinë, Kolumbinë, Kinën, Indonezinë dhe Rumaninë.
Tkurrja ekonomike e vitit 2020 në botën jo të pasur do të përfundojë shumë më e vogël sesa ishte frikë dikur. Në azhurnimin e Janarit 2021 të Vështrimit të saj Ekonomik Botëror, FMN vlerëson se rënia e PBB ishte gati 5% në ekonomitë e përparuara, dhe vetëm gjysma e asaj në ekonomitë e zhvilluara dhe ato në zhvillim, ku rimëkëmbja 2021 do të jetë gjithashtu më e shpejtë. Edhe në Amerikën Latine, ku kushtet e shëndetit publik dhe bllokimet ndihmojnë në shpjegimin e një tkurrjeje të madhe prej 7.4% të prodhimit, numri është më pak i tmerrshëm sesa rënia prej 10% që pritej vetëm disa muaj më parë.
Borxhi tashmë ka arritur atë nivel në SHBA dhe MB, por kurba e yield-eve në ato vende është e sheshtë, duke lejuar qeveritë të marrin hua me norma rekord të ulëta për maturime të gjata. Në Brazil, përkundrazi, kurba e rendimentit është një nga më të pjerrëtat në botë, duke e shtyrë qeverinë të marrë hua në maturime gjithnjë e më të shkurtra. Borxhi i Brazilit është kryesisht në monedhën vendase. Akoma, kushtet po ndërtohen drejt një drejtimi të borxhit brazilian.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Bota është në luftë! Kina fitoi betejën e parë!
As Amerika nuk ishte e përgatitur për koronavirusin…
G20 duhet të marrë situatën në dorë, sërish…
