Urdhri i presidentit amerikan Donald Trump për të vrarë gjeneralin e Iranit Qassem Suleimani ndërsa ishte në një mision zyrtar në Irak u mbështet shumë nga Partia Republikane e Trump.
Vrasjet e zyrtarëve të huaj, klerikëve dhe gazetarëve janë të zakonshme në ditët e sotme. Megjithatë ka diçka të veçantë në këtë rast. Është një “fiksim” 40-vjeçar që tani i ka çuar Shtetet e Bashkuara dhe Iranin në prag të luftës.
“Fiksimi” i SHBA me Iranin daton që nga Revolucioni Islamik në 1979, kur studentët iranianë sulmuan ambasadën amerikane në Teheran dhe mbajtën peng 52 amerikanë për më shumë se një vit.
Kjo është arsyeja, për shembull, që Trump ka kërcënuar tani të kryejë krime lufte, duke shkatërruar 52 objektiva në Iran, përfshirë vendet kulturore, një për secilin nga pengjet e vitit 1979, nëse Irani hakmerret për vrasjen e Suleimanit.
Megjithatë ky kriminalitet është duartrokitur gjerësisht në SHBA. Ai pasqyron një lloj çrregullimi stresi post-traumatik të sistemit politik të SHBA-së. Kjo ngjason me fillimin e luftërave të Amerikës në Lindjen e Mesme pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001.
Fakti që Trump është i çrregulluar psikologjikisht, shton zemërimin.
Ajo që shumica e publikut amerikan dhe pjesa më e madhe e elitës politike amerikane nuk arrijnë të kuptojnë është se SHBA ka kryer shumë më tepër krime kundër Iranit sesa anasjelltas.
SHBA ka krijuar me dashje dhe pa mëshirë një armik për shkak të veprimeve të veta të gabuara.
Le të shqyrojmë momentet kryesore që nga fillimi i viteve ’50.
Së pari, SHBA dhe Mbretëria e Bashkuar rrëzuan qeverinë e Iranit në vitin 1953, pasi kryeministri i zgjedhur në mënyrë demokratike, Mohammad Mossadegh, rimori kontrollin e naftës së Iranit. SHBA më pas e zëvendësoi demokracinë që kishte rrëzuar me regjimin autoritar të Mohammad Reza Shah Pahlavi, i cili u mbështet nga SAVAK, agjensia e tij brutale e inteligjencës dhe policia sekrete, gjatë çerek shekullit nga 1953 deri në 1978.
Një vit më pas, SHBA armatosi dhe inkurajoi Irakun e Saddam Hussein për të pushtuar Iranin, duke shkaktuar një luftë gati dhjetëvjeçare që vrau rreth 500,000 iranianë.
Kjo vazhdoi edhe pas 11 shtatorit. Irani mbështeti pushtimin e Afganistanit të udhëhequr nga SHBA për të zhdukur Talibanët, dhe gjithashtu mbështeti presidentin e ri të mbështetur nga SHBA, Hamid Karzai.
Megjithatë, në janar 2002, Presidenti amerikan George W. Bush e quajti Iranin pjesë të “Boshtit të së Keqes”, së bashku me Irakun.
Po kështu, në vend që të shtypte të gjitha vendet e Lindjes së Mesme, përfshirë Izraelin, të respektonte Traktatin Bërthamor, SHBA zgjodhi të bënte vazhdimisht presion Iranit.
Pastaj, në vitin 2015, SHBA, nën udhëheqjen e Presidentit Barack Obama, Mbretëria e Bashkuar, Franca, Kina, Rusia dhe Gjermania, negociuan një marrëveshje me Iranin sipas të cilit Irani ra dakord t’i jepte fund pogramit të tij bërthamor në këmbim të heqjes së sanksioneve ekonomike nga SHBA.
Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara mbështeti njëzëri marrëveshjen bërthamore, e njohur zyrtarisht si Plani i Përbashkët i Përbashkët i Veprimit. Megjithatë, Trump mohoi në mënyrë të njëanshme marrëveshjen në vitin 2018, dhe më pas shtoi sanksionet e SHBA-së.
Ndërkohë, megjithë kundërshtimin e JCPOA, SHBA ka vazhduar të këmbëngulë që Irani t’i përmbahet kushteve të tij.
Në këtë moment, bota duhet të kujtojë fjalët e mençura të presidentit amerikan Kennedy. Në qershor 1963, vetëm disa muaj para se të binte viktimë e një atentati, John F. Kennedy iu drejtua Parlamentit irlandez, duke thënë:
“Ne duhet të kujtojmë se nuk ka armiq të përhershëm. Armiqësia sot është një fakt, por nuk është një ligj qeverisës”.
Nuk ka asnjë arsye pse Irani dhe SHBA nuk mund të jenë në paqe.
Duke u bazuar në marrëveshjen bërthamore të vitit 2015 dhe interesat e tyre të shumta të përbashkëta, një marrëdhënie e re mes tyre është akoma e mundur.
Por me hakmarrjen e Iranit që tanimë ka nisur, është urgjente tani që Bashkimi Evropian të mos “i shkojë nga pas Trumpit”, duke e ndihmuar të përkeqësojë konfliktin që mund të shndërrohet në luftë.
Jeffrey D. Sachs, Profesor i Zhvillimit të Qëndrueshëm dhe Profesor i Politikave Shëndetësore dhe Menaxhimit në Universitetin Columbia, është Drejtor i Qendrës së Kolumbisë për Zhvillim të Qëndrueshëm dhe Rrjetit të Zgjidhjeve të Zhvillimit të Qëndrueshëm të Kombeve të Bashkuara.
Librat e tij përfshijnë “Fundi i varfërisë”, “Pasuria e përbashkët”, “Epoka e zhvillimit të qëndrueshëm”, “Ndërtimi I ekonomisë së re amerikane”, etj.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘Lufta’ SHBA-Iran dhe dilema e Evropës
Konflikti SHBA-Iran/ Pasojat për amerikanët
