Historia gjeopolitike e viteve të fundit ka shfaqur zgjimin gradual të demokracive perëndimore në realitetet e një Kine gjithnjë e më ambicioze dhe autoritare.
Vendet evropiane kanë kaluar nga konkurrenca me njëra -tjetrën për të qenë miku më i mirë i Kinës në ndarjen e mendimit se Kina përfaqëson një sfidë të thellë, të shumanshme.
Për shembull, në çështjet globale siç është ndryshimi i klimës, qeveritë evropiane tani duhet të gjejnë një mënyrë për të punuar në mënyrë efektive me një partner të vështirë.
Për çështjet ekonomike dhe teknologjike të tilla si inteligjenca artificiale, Kina është shfaqur si një konkurrente e ashpër.
Dhe për të drejtat e njeriut, demokracinë dhe rolin e shtetit në ekonomi, tani shihet si një “rival sistemik”.
Përveçse bëhen më realistë për Kinën, evropianët po angazhohen edhe më shumë me Azinë.
Franca në 2016 nënshkroi një marrëveshje për t’i siguruar Australisë nëndetëset e saj Barracuda me naftë dhe duke frymëzuar pjesën tjetër të Evropës për të zhvilluar një strategji të re për Indo-Paqësorin.
Pozicioni i saj ndaj Kinës në vitet e fundit ka qenë vite dritë larg nga ai i kryeministrit britanik Tony Blair, presidentit francez Jacques Shirak dhe kancelarit gjerman Gerhard Schröder, të cilët mbështetën përfundimin e embargos së Bashkimit Evropian për shitjen e armëve në Kinë.
Por tani Franca është lënë mënjanë nga AUKUS, një aleancë e re sigurie dhe teknologjie midis Shteteve të Bashkuara, Australisë dhe Mbretërisë së Bashkuar.
Në Uashington dhe Londër, kjo marrëveshje për t’i dhënë Australisë nëndetëse bërthamore të prodhuara nga SHBA po cilësohet si një nga përparimet më të rëndësishme strategjike në dekada, edhe pse ka zemëruar Francën.
Për Shtetet e Bashkuara, AUKUS vjen si dëshmi se administrata e Biden është serioze, kompetente dhe e ashpër në politikën e jashtme.
Pajisja e Australisë me një flotë nëndetëse me energji bërthamore do të zgjerojë ndjeshëm aftësinë e Amerikës për të projektuar fuqi në Indo-Paqësorin-kështu pakënaqësia e Kinës ndaj paktit.
Marrëveshja po prezantohet si dëshmi se “marrëdhënia e veçantë” e Mbretërisë së Bashkuar me SHBA -në është e fortë.
Edhe francezët mund të përfitojnë nga aranzhimi i ri. Duke treguar edhe një shembull tjetër të shkathtësisë amerikane, Franca mund të forcojë rastin e saj për ndjekjen e autonomisë strategjike evropiane.
Që kur lajmi për marrëveshjen shpërtheu, ka pasur përpjekje për të ulur temperaturën midis fuqive perëndimore.
Presidenti amerikan Joe Biden ka telefonuar presidentin francez Emmanuel Macron, pranoi se “situata do të kishte përfituar nga konsultimet e hapura midis aleatëve” dhe premtoi më shumë mbështetje të SHBA për fushatën antiterroriste të Francës në Sahel.
Tani që francezët kanë marrë frymë (duke tërhequr përkohësisht ambasadorët e tyre në SHBA dhe Australi), shumë vëzhgues të politikës së jashtme amerikane duket se mendojnë se do të ketë një rikthim në biznes si zakonisht.
Sidoqoftë, çfarëdo përparimi taktik që mund të kenë bërë SHBA -ja, Britania e Madhe dhe Australia, përfitimet strategjike që duhen pasur nga AUKUS janë në rastin më të mirë të dyshimtë.
Por ka fusha të tjera më të rëndësishme për t’u marrë parasysh.
Siç e kemi parë, sfida e Kinës ka të bëjë edhe me rregullimin e AI, financave globale dhe teknologjive dhe infrastrukturës së gjelbër.
Për këto çështje, BE -ja ka shumë më tepër për të kontribuar sesa Australia ose Britania e Madhe.
Është në interesin afatgjatë të Amerikës që BE-ja të bëhet një fuqi sovrane e aftë të marrë pjesë në mbrojtjen e vlerave dhe interesave të përbashkëta perëndimore.
Duke poshtëruar Francën, një shtet anëtar i BE-së që ka përqafuar hapur angazhimin më të thellë në Indo-Paqësorin, administrata e Biden e ka bërë këtë rezultat më pak të mundshëm.
Dhe Mbretëria e Bashkuar ka qenë jo më pak miope.
Pasi u largua nga BE, po përpiqet të zhvillojë marrëdhënie me vendet e tjera që kanë më pak të përbashkëta me të sesa bëjnë fqinjët e saj të afërt evropianë.
Nuk është Australia ajo që mund të ndihmojë Mbretërinë e Bashkuar duke siguruar shoferë kamionësh emergjentë ose duke penguar rrjedhën e emigrantëve nëpër Kanalin Anglez.
Zvogëlimi i varësisë së Evropës nga SHBA-ja kështu duhet të përshtatet si një projekt pro-amerikan që do të ndihmojë Evropën dhe SHBA-në të përballen me sfidat e shekullit të njëzet e një.
Duke përshpejtuar një përplasje të madhe transatlantike dhe duke konfirmuar dyshimin e Atlantikëve të BE-së se ajo përmban pakënaqësi antiamerikane, Franca ka arritur qëllimet e veta.
Nuk është tepër vonë për të riorganizuar strategjitë e ndryshme që ndiqen nga fuqitë perëndimore.
Franca, Britania e Madhe dhe SHBA mund të kenë krijuar tituj titujsh me lëvizje që ndjehen të matura taktikisht dhe emocionalisht të kënaqshme. Por Kina mund të dalë fituese strategjike.
Në vend që të luftojnë për nëndetëset, demokracitë perëndimore duhet të eksplorojnë sesi strategjitë e tyre Indo-Paqësore mund të plotësojnë njëra-tjetrën në fronte të tjera kritike siç janë ekonomia dixhitale, tregtia dhe ndryshimet klimatike.
Përgjigja e Kinës ndaj AUKUS e pranon këtë në mënyrë të nënkuptuar.
Në dekadën që nga negociatat e saj, SHBA ka humbur interesin e saj në marrëveshjet tregtare dhe Kina ka shfrytëzuar tërheqjen e saj nga skena globale.
Lëvizja cinike e Kinës për të zënë vendin e Amerikës në CPTPP tregon një pragmatizëm të pamëshirshëm.
Mark Leonard është Bashkëthemelues dhe Drejtor i Këshillit Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë dhe autor i Epokës së Paqes (Bantam Press, 2021).
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Poshtërimi i fundit i Evropës
Pse nevojitet aleanca e re Aukus?
